خلاصة المحتویات

دراسة مقارنة لشخصیة وآثار ابن قتیبة وابى حنیفة الدینورى ، ودورهما

فى التاریخ والثقافة والحضارة الاءسلامیة (1)

محمدقاسم احمدى

طالب دکتوراه فى تاریخ الاءسلام

فى هذا البحث تم اءجراء دراسة مقارنة لشخصیة وآثار ابن قتیبة ، وابى حنیفة الدینورى . وقد جرى ابتداءً بحث سیرة هاتین الشخصیّتین ، ومذهبهما، ومکانتهما العلمیة ، واساتذتهما، وتلامیذهما، وآثارهما، ومدى تاثیرهما فى التاریخ ، والثقافة ، والحضارة الاءسلامیة ، ثم تناول البحث الارتباط العلمى بین هاتین الشخصیّتین اءلى جانب اءجراء مقارنة بینهما.

یُعرض هذا البحث فى حلقتین ؛ تشمل اولاهما مواضیع تمهیدیة ودراسة لشخصیة وآثار ابن قتیبة الدینورى ، وهى هذه الحلقة المنشورة فى هذا العدد الذى بین ایدیکم من المجلّة . اما الحلقة الثانیة التى ستُنشر فى العدد القادم من المجلّة ، فستکون عبارة عن دراسة لشخصیة وآثار ابى حنیفة الدینورى ، اءضافة اءلى اءجراء مقارنة بین هاتین الشخصیّتین ، وبحث ٍ لمدى تاثیرها فى التاریخ ، والثقافة ، والحضارة الاءسلامیة ، اءلى جانب تقدیم استخلاص واستنتاج لمجمل البحث .

الاءسرائیلیات فى کتب التفسیر والتاریخ

یعقوب جعفرى

استاذ وباحث فى علوم القرآن والحدیث

یُعنى هذا البحث بالتعریف بمن ساهموا فى اءدخال الروایات الاءسرائیلیة فى الثقافة الاءسلامیة مع بیان دوافعهم ، والتاثیرات المخرّبة لهذه الظاهرة فى تاریخ الاءسلام . کما جرى فیه ایضاً الدفاع عن بعض الشخصیات الاءسلامیة مثل ابن عباس الذى وجهت اءلیه التُهم احیاناً بنقل الاءسرائیلیات اءلى المصادر الاءسلامیة . وبُحث فیه کذلک المسار التاریخى لتغلغل الاءسرائیلیات فى کتب التفسیر والتاریخ . وبیّنّا فى هذا الباب ایضاً بان بعض المورخین اعربوا عن وعیهم وانتباههم اءلى ضعف هذه الروایات . واُشیر فى ختام هذا البحث اءلى کتاب طه حسین الذى کتبه تحت عنوان "على هامش السیرة " وادخل فیه الاءسرائیلیات اءلى السیرة النبویة باسلوب جدید.

* * *

اءعادة قراءة الحیاة العلمیة للحسن بن الحسین البیهقى وآثاره

 (عالم شیعى عاش فى القرن الثامن للهجرة )

حسن حسین زاده شانجى

عضو الهیئة العلمیة فى الجامعة الاءسلامیة للدراسة المفتوحة

فى ضوء الاجواء والظروف السیاسیة والثقافیة الایجابیة التى توفّرت للشیعة ابتداءً من منتصف القرن السابع للهجرة فصاعداً، بداالعلماء والکتّاب الشیعة بنشاطات واسعة لترویج ونشر المذهب الشیعى ، وکان من بین الکُتّاب المتعددین الذین ظهروا فى ذلک القرن وفى القرن الذى تلاه والّفوا کتباً کثیرة ، من نال شهرة اقل وبقیت اعماله وتاثیراته مجهولة . واحد هولاء الکتّاب هو الحسن بن الحسین البیهقى السبزوارى الذى عاش وزاول نشاطه فى اقلیم خراسان ومدینة سبزوار.

درس السبزوارى على ید مشاهیر علماء عصره . ووجد فى ظل سلطة السربداران الشیعة ، الاجواء المناسبة لما کان یروم القیام به من نشر وترویج للمذهب ، وداب على تالیف الکتب ونشر تعالیم المذهب الشیعى بدعم وتشجیع من بعض امرائهم . وینم ّ ما کتبه من کتب فى مجالات اصول الدین ، وخاصّة الاءمامة ، وفى فروع الدین (مع العلم بان بعض هذه الکتب قد ضاعت ) ، عن انها کانت اعمالاً موجّهة . وقد کان فى الواقع یسعى من خلال ترجمة النصوص العربیة اءلى اللغة الفارسیة ، اءضافة اءلى الکتابة باللغة الفارسیة ، وتلخیص الکتب الکبیرة ، لکى یوفر لعموم الشیعة الذین یتکلمون باللغة الفارسیة اءمکانیة الاستفادة من مصادر المعرفة الشیعیة .

* * *

التاریخ الاجتماعى لشیعة ایران والعراق فى النصف الاوّل من القرن الثامن للهجرة

مجید رباط جزى

طالب ماجستیر فى تاریخ التشیّع

احدى معطیات التاریخ الاجتماعى هو الحصول على المعلومات المتعلّقة بالاوضاع الاجتماعیة ، وکذلک الاطّلاع على کیفیة ظهوروتبلور جماعة معیّنة . ویتناول بحثنا هذا دراسة التاریخ الاجتماعى للشیعة ، ویرمى فى سیاق ذلک اءلى تبیین کیفیة اتّساع ورسوخ کیان هذه الجماعة فى النصف الاوّل من القرن الثامن للهجرة .

* * *

انتماء الصفویین العلوى وتشیّعهم قبل ظهور دولتهم

عادل رستمى

ماجستیر فى تاریخ اءیران فى العهد الاءسلامى

یترکّز المحور الاساسى لهذا البحث على دراسة سابقة التشیّع فى الاسرة الصفویة . فهناک غموض یلف ّ الانتماء المذهبى لاجدادالشیخ صفى الدین ، موسس الطریقة الصفویة . کما ان هناک شکوک بقیت تحوم على الدوام حول ادعاء الانتماء العلوى وتشیّع ابنائه واحفاده .

اما بالنسبة اءلى مذهب الشیخ صفى الدین فقد ظهرت شواهد وآراء مضطربة ومتضادّة بشانه . فالبعض یرى انه کان سنیاً شافعیاً فیمایذهب آخرون اءلى انه کان شیعى المذهب . ومع ذلک فنحن نعلم بان خلفاء الشیخ صفى قد تطرقوا اءلى الکلام عن الانتماء العلوى للصفویین .

وهذا التوجّه الواضح لابناء الشیخ صفى اءلى التشیّع یوصلنا اءلى نتیجة مفادها بانه هو نفسه ایضاً اءن لم یکن على المذهب الشیعى ، فمعتقداته وتعالیمه کانت متاثّرة بالجو المذهبى الذى کان سائداً من بعد ایلغار المغولى ، الذى کان یجرى التیّار فیه لصالح التشیّع والتصوف وعلى الضدّ من التسنن ، وکانت متداخلة مع المعتقدات والتعالیم الشیعیة بحیث ان خلفاءه اظهروا التشیّع بکل سهولة ، ووافقهم مریدوهم على ذلک بکل بساطة . وقد ادّت بهم مثل هذه الاجواء اءلى ان یتحوّلوا تدریجیاً اءلى شیعة متعصّبین ومناهضین للتسنن ، ثم انهم فى ختام المطاف وبصفتهم الحماة الاساسیین للتشیّع اضفوا الطابع الرسمى على هذا المذهب فى اءیران فى السنوات الاولى من القرن العاشر للهجرة .

* * *

جولة فى المقاتِل وتدوین تاریخ عاشوراء منذ البدایة اءلى العصر الحالى ¹ (1)

محسن رنجبر

باحث وطالب دکتوراه فى تاریخ الاءسلام

یتناول هذا البحث فى مرحلتین دراسة المقاتل والکتابات المتعلّقة بتاریخ عاشوراء منذ بدایة ظهورها اءلى وقتنا هذا، مع التعریف بها. تتالف المرحلة الاولى من قسمین ، اهتم القسم الاوّل مِنهما بالتعرّف على المقاتل منذ البدایة وحتّى القرن السابع مع التعریف بها على نحو مفهرس . امّا القسم الثانى فقد اهتم بالتعریف التوصیفى للا´ثار الموجودة فى تاریخ عاشوراء حتى القرن السابع .

وفى ما یخص المرحلة الثانیة التى تناولت المقاتل والکتابات المتعلّقة بهذا الموضوع ابتداءً من القرن الثامن حتى القرن الرابع عشر، فهى تقسم بدورها اءلى قسمین ایضاً. یبدا القسم الاول ببیان مقدّمة ، ویاتى بعدها على دراسة عدد من الا´ثار المهمّة منذ القرن الثامن اءلى العصر الحاضر الى جانب التعریف بها. وخصص القسم الثانى للتعریف باهم آثار القرون المعاصرة التى کان لها دور موثّر فى تحریف وقائع ثورة عاشوراء وتقدیم اخبار ومعلومات غیر صحیحة ، ومزیّفة ، وفى بعض الحالات اسطوریة عنها.

ونظراً اءلى سعة موضوع هذا البحث فهو یُعرض فى ثلاث حلقات : تتعلّق الاولى والثانیة بالمرحلة الاولى (اى منذ البدایة وحتى القرن السابع وتحتوى على قسمین ) وهى تُنشر فى هذا العدد والعدد التالى من المجلّة . اما الحلقة الثالثة منها فتتعلّق بالمرحلة الثانیة ، وستُنشر باءذن الله فى العدد السادس عشر من المجلّة ، الذى سیصدر فى الشتاء القادم .

کتابة التاریخ من منظار رابین جورج کولنغ وود (1889 - 1943)

مع التاکید على فکرة الارتقاء من جدید

الکاتب : مارنى هیوز و وارنیغ تون

ترجمة : غلام حسین نوعى

طالب ماجستیر فى تاریخ اءیران فى العهد الاءسلامى

طالما بقینا ننظر اءلى التاریخ کحرفة او تجارة ، لن نستطیع تبریر دورنا کمورخین . وقد استطاع احد المورخین والفلاسفة البریطانیین البارزین ان یفتح بآرائه وافکاره باباً جدیداً فى تبیین التاریخ ، وذلک هو رابین جورج کولنغ وود. وقد حاولنا فى هذا البحث التعرّف اکثر على آراء وافکار هذا المفکّر من خلال دراسة مقولة الارتقاء من جدید.

اسامى مراکز فروش نشریه در سراسر کشور

. اهواز، امانیه ، میدان موسوى ، مجتمع فرهنگى سازمان تبلیغات اسلامى ، 3366638 - 0611

. اهواز، کوى انقلاب ، کمپلو، جنب مسجد موسى بن جعفر، پخش کتاب مصباح الهدى ، 09163005680

. بندرعباس ، خیابان دانشگاه آزاد اسلامى ، کتاب فروشى پنج استاد، 6679317 - 0761

. بهشهر، خیابان امام ، جنب پاساژ لاله ، مطبوعاتى پیام ، 5232200 - 0152

. بیرجند، خیابان شهدا، جنب مخابرات ، انتشارات قهستان ، 2233965 - 0561

. تبریز، خیابان امام خمینى «قدس سره »، انتشارات ارگ ، 5554269 - 0411

. تهران ، خ انقلاب ، خ ابوریحان ، خ روانمهر شرقى ، مؤسسه خدمات فرهنگى رسا، 66405034 - 021

. تهران ، خیابان مجاهدین اسلام ، چهارراه آبسردار، انتشارات امیرى ، 77531554 - 021

. تهران ، میدان فلسطین ، سازمان تبلیغات اسلامى ، فروشگاه کتاب .

. رشت ، خیابان امام خمینى «قدس سره »، جنب بانک رفاه ، ساختمان مؤسسه مالى مهر، طبقه دوم ، آقاى روحى ، 01313229308

. شهرکرد، خیابان ولى عصر«عج »، چهارراه بازار، کتاب فروشى سازمان تبلیغات اسلامى ، 2225255 - 0381

. قم ، بلوار محمد امین «صلى الله علیه و آله و سلم »، بلوار جمهورى اسلامى ، کتاب فروشى مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى «قدس سره »، 2113629 - 0251.

. قم ، جاده قدیم اصفهان ، انتشارات دانشگاه قم ، 2850957 - 0251

. قم ، چهارراه شهدا، کتاب فروشى دفتر تبلیغات .

. قم ، صفائیه ، انتشارات آستان قدس رضوى .

. قم ، صفائیه ، روبروى کوچه بیگدلى ، کتاب فروشى امام حسن مجتبى «علیه السلام ».

. گیلان ، لاهیجان ، خیابان شهداء، پاساژ ضمیریان ، کانون کوثر، 01413233039

. مشهد، چهارراه خسروى ، به سمت چهارراه شهدا، مجتمع یاس ، بوستان کتاب ، 2233672 - 0511

. مشهد، چهارراه دکترا، انتشارات امام ، 8430147 - 0511

. مشهد، خیابان امام خمینى «قدس سره »، مقابل باغ ملى ، مؤسسه چاپ و نشر آستان قدس رضوى ، 8511136 - 0511

. همدان ، آرامگاه بوعلى ، خیابان پاستور، انتشارات گنج نامه ، 8252766 - 0811

History in the Mirror of Research

A Quorterly Scholarly Journal of Historical Researches

Vol.4, No. 2, Summer 1386 A.H.S

 

Proprietor: Imam Khomeini Education and Research Institute

Licence Holder:Dr. Muhammad Reza Jabbari

Editor in Chief: Mahdi Pishva

Executive Director:Majid RobatJazi

Editorial Board:

Professor,Instructor Training University	Dr. Sadiq Ayinevand
Assistant Professor,Imam Sadiq University	Dr. Muhsen Alviri
Research Manager,History Department, Imam Khomeini Education andResearch Institute	Hujjat al-Islam Mahdi Pishvae
Assistant Professor,Imam Khomeini Education and Research Institute	Dr. Muhammad Reza Jabbari
Professor & Researcherworking on the Qur¨anic Sciences and thehistory ofIslam, Imam Khomeini Education andResearch Institute	Hujjat al-Islam Ya©qub Ja©fari
Assistant Professor,Isfahan University	Dr. Asghar Muntazir al-Qaem
Professor & Researcherworking on the history of Islam and Shi©ism.	Hujjat al-Islam Muhammad Hadi Yusefi Gharavi

Scholarly Collaborators:

Faculty Member,Imam Khomeini Education and Research Institute	Muhammad Dashti
Researcherworikng on the history of Islam and Shi©ism	Muhsen Ranjbar
Faculty Member,Imam Khomeini Education and Research Institute	Javad Soleimani
Researcherworking on the history of Islam and Shi©ism	Ali Gholami Dehaqi
Faculty Member,Imam Khomeini Education and Research Institute	Hamed Muntazerimuqaddam

Address:

Imam Khomeini Education and Research Institute, Islamic Republic(Jomhuri Islami)Boulevard, Amin Boulevard, Qum, IRAN.

Qum Office:

POBOX: 37185-4333 / Fax: (0251) 2936002 / Tel: (0251) 2113689

راهنماى اشتراک فصلنامة تاریخ در آینة پژوهش

1. در صورت تمایل ، وجه اشتراک را به حساب جارى 1001 بانک ملى شعبه مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى «قدس سره » کد 2723 (قابل پرداخت در سراسر کشور) واریز نموده و اصل فیش بانکى یا تصویر آن را همراه برگ اشتراک و مشخصات کامل خود، به نشانى دفترفصلنامه ارسال نمایید.

2. در صورت تغییر نشانى خود، فصلنامه را از نشانى جدیدتان مطلع سازید.

3. در کلیة مکاتبات خود، شماره اشتراکتان را قید فرمایید.

4. بهاى اشتراک داخل کشور، سالانه (4 شماره ) 000 / 40 ریال (تک شماره 000 / 10 ریال ) . توجه : در صورت افزایش نرخ فصلنامه ، مبلغ مزبور از موجودى شما کسر مى شود.

نشانى دفتر فصلنامه

قم : بلوار امین - روبروى راهنمایى و رانندگى - بلوار جمهورى اسلامى - مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى «قدس سره » - فصلنامة تاریخ در آینة پژوهش .

تلفن 2113689 - دورنگار 2936002 (0251)

 - >

برگ درخواست اشتراک

اینجانب :                           سطح تحصیلات :

مشترک : حقیقى حقوقى به نشانى ذیل ، متقاضى دریافت مجله مى باشم .

استان : شهرستان خیابان

کوچه پلاک

صندوق پستى : تلفن کد شهرستان

لطفاً شماره تا شماره مجله را به نشانى فوق ارسال نمایید.

در ضمن ، فیش بانکى به شماره به مبلغ ریال

به پیوست ارسال مى گردد.

تاریخ /

---