تاريخ اسلام در آينه پژوهش

بسياري از نويسندگان به¬خطا فرايند ترجمة علوم سرزمين¬هاي غير اسلامي به زبان عربي را مطلقاً پديده¬اي ميمون براي جهان اسلام دانسته، از دوران آن با عنوان عصر طلايي تمدن اسلامي ياد کرده¬اند. برخلاف اين تصوّر، جریان ترجمه با استناد به قرائن و شواهدی از دو جهت قابل نقد است: يک. انگيزة مُجريان آن(حُسن فاعلي)؛ دو. سودمند يا زيان¬بار بودن خود اين جريان(حُسن فعلي). در برابر نهضت علمي امامان که موج فزاينده¬اي در جهان اسلام ايجاد کرده و ناشايستگي خلفا براي تصدي جايگاه رهبريِ جامعه و انحصار شايستگيِ آن در امامان را براي همگان آشکار مي¬نمود، خلفای جور و به¬ویژه عباسيان، مشروعیت حکومت خود را در خطر می¬دیدند؛ از این¬رو اقداماتی را در برابر آن سامان¬دهی می¬کردند. قرائن و شواهدی که در این گفتار واکاوی می¬شوند، این احتمال را قوت می¬بخشند که یکی از انگیزه¬های عباسیان از برپايي و پشتيباني جریان ترجمه، ايجاد رقيب و بدیل براي علوم اهل¬بیت پيامبر و دور کردن توجه مردم از ايشان و نیز کوبيدن ایشان با علوم گستردة وارداتي بود.