تاریخ اسلام در آینه پژوهش، سال بیست و دوم، شماره دوم، پیاپی 59، پاییز و زمستان 1404، صفحات -

    نهاد بیت‌المال در دولت نبوی؛ واقعیت تاریخی یا برداشت متأخّر؟

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    ✍️ سید جواد میرزازاده قصابکلایی / *دانشجوی دکتری - اقتصاد مؤسسه / s.j.m.z.1390@gmail.com
    سیدمحمدکاظم رجائی رامشه / *استاد - گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / rajaii@iki.ac.ir
    سیدمحمدعلی موسوی / *استادیار گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / m.a.mousavi@iki.ac.ir
    محمدجواد یاوری سرتختی / *استادیار - گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم (علیه السلام) / javadyavari@yahoo.com
    doi 10.22034/tarikh.2025.5002037
    چکیده: 
    دیدگاه غالبی که در میان سیره‌نگاران و تاریخ‌پژوهان وجود دارد مبنی بر اینکه نهاد بیت‌المال و تشکیلات مالی و اداری آن بعد از عصر نبوی و در دوران خلفاء شکل گرفته است، این سؤال جدی را ایجاد می‌کند که آیا الزامات حکومتی، مدیریتی و مالی اقتضای وجود چنین نهاد مهمی را در دولت نبوی نداشته است؟ این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد تاریخ‌نگاری انتقادی، به بررسی مبدأ تأسیس نهاد بیت‌المال در صدر اسلام می‌پردازد. هدف اصلی، واکاوی شواهد تاریخی پیرامون وجود نهاد بیت‌المال به عنوان سازوکار مالی نظام‌مند با کارکردهای مشخص در عصر پیامبر9 است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه ادبیات مفهوم بیت‌المال به شکل رسمی در زمان حکومت نبوی شکل نگرفت، اما کارکردهای اصلی این نهاد به شکل غیرمتمرکز وجود داشت. شواهد و گزارشات تاریخی حکایت از وجود خزانه و مکان‌های پراکنده و غیرثابت مانند نگهداری اموال در مسجد، نزد کارگزاران محلی، چراگاه اختصاصی و غیره دارد و فراتر از آن، وجود نظام کارگزاری مالی، جذب، توزیع، حسابرسی و نظارت بر اموال عمومی، به عنوان یک ساختار مالی منسجم را اثبات می‌کند.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    The Institution of the Treasury in the Prophetic State: Historical Reality or Late Conception?
    Abstract: 
    The prevailing view among biography writers and historians that the Treasury and its financial and administrative structures were formed after the Prophetic era and during the caliphate period raises the serious question of whether the governmental, managerial, and financial requirements did not necessitate the existence of such an important institution in the Prophetic government? This study, using a descriptive-analytical method and a critical historiographical approach, examines the origins of the establishment of the Treasury in early Islam. The main goal is to analyze historical evidence surrounding the existence of the Treasury as a systematic financial mechanism with specific functions in the era of the Prophet.9 The findings of this study show that although the literature on the concept of the Treasury did not formally take shape during the Prophetic era, the main functions of this institution existed in a decentralized manner. Historical evidence and reports indicate the existence of treasury and scattered and impermanent locations such as storing property in mosques, with local agents, private pastures, etc., and beyond that, it proves the existence of a financial agency system, attracting, distributing, auditing, and monitoring public property as a coherent financial structure.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    میرزازاده قصابکلایی، سید جواد، رجائی رامشه، سیدمحمدکاظم، موسوی، سیدمحمدعلی، یاوری سرتختی، محمدجواد.(1404) نهاد بیت‌المال در دولت نبوی؛ واقعیت تاریخی یا برداشت متأخّر؟. دو فصلنامه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، 22(2)، - https://doi.org/10.22034/tarikh.2025.5002037

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    سید جواد میرزازاده قصابکلایی؛ سیدمحمدکاظم رجائی رامشه؛ سیدمحمدعلی موسوی؛ محمدجواد یاوری سرتختی."نهاد بیت‌المال در دولت نبوی؛ واقعیت تاریخی یا برداشت متأخّر؟". دو فصلنامه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، 22، 2، 1404، -

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    میرزازاده قصابکلایی، سید جواد، رجائی رامشه، سیدمحمدکاظم، موسوی، سیدمحمدعلی، یاوری سرتختی، محمدجواد.(1404) 'نهاد بیت‌المال در دولت نبوی؛ واقعیت تاریخی یا برداشت متأخّر؟'، دو فصلنامه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، 22(2), pp. -

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    میرزازاده قصابکلایی، سید جواد، رجائی رامشه، سیدمحمدکاظم، موسوی، سیدمحمدعلی، یاوری سرتختی، محمدجواد. نهاد بیت‌المال در دولت نبوی؛ واقعیت تاریخی یا برداشت متأخّر؟. تاریخ اسلام در آینه پژوهش، 22, 1404؛ 22(2): -