سال شانزدهم، شماره اول، پياپي 46، بهار و تابستان 1398

* حسين علي‌بيگي / دکتراي تاريخ اسلام دانشگاه پيام نور قشم و مدرس مرکز علمي کاربردي جهاد دانشگاهي استان کرمانشاه
    hosainalibeigi@gmail. com
شهرام يوسفي‌فر / استاد تاريخ دانشگاه تهران    hyousefifar@ut.ac.ir 
دريافت: 20/12/97ـ پذيرش: 4/4/98
چکيده
يکي از مسائل پيش‌روي مسلمانان پس از هجرت به مدينه، چگونگي تنظيم روابط اقتصادي با يهودياني بود که به سبب تسلط بر اقتصاد مدينه مسلمانان را به شيوه‌هاي مختلف در تنگنا قرار دادند. اين پژوهش به روش توصيفي ـ تحليلي درصدد پاسخ به اين پرسش است که روابط اقتصادي مسلمانان با يهود مدينه در سال‌هاي آغازين هجرت چگونه بود و رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم براي کاهش سيطره يهود و رشد زيرساخت‌هاي اقتصادي مسلمانان چه راهبردي اتخاذ کردند؟ نتيجه حاکي از آن است که در سال‌هاي نخستين، مسلمانان وابستگي اقتصادي شديدي به يهوديان داشتند؛ اما پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم با تشويق‌هاي مکرر و بهره‌مندي از سازوکارهاي مديريتي، از جمله احياي زمين‌هاي باير، کاشت درختان مثمر، رهاسازي و احياي منابع آبي، اعزام کاروان‌هاي تجاري به شام، کارآفريني و تشويق به مشارکت اقتصادي، برپايي بازار مستقل و حاکم کردن قوانين اسلامي بر معاملات تجاري، توانست موقعيت اقتصادي مسلمانان را در برابر يهوديان ارتقا بخشد.
كليدواژه‌ها: پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم، يهود مدينه، روابط اقتصادي مسلمانان و يهوديان، خودکفايي مسلمانان، مديريت راهبردي پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم.