سال شانزدهم، شماره دوم، پياپي 47، پاييز و زمستان 1398

* زهرا روح‌الهي اميري / استاديار گروه تاريخ دانشگاه باقرالعلوم عليه السلام    z.rooholahiamiri@yahoo.com
اکبر روستايي / دانشجوي دکتري تاريخ دانشگاه باقرالعلوم عليه السلام    rustaei@chmail.ir
دريافت: 12/06/98ـ پذيرش: 17/12/98
چكيده
شمس‌الدين محمد ذهبي (م 748) يكي از مورخان بنام شافعي مذهب اهل‌سنت است. او در اثر خويش، المنتقي من منهاج الإعتدال، نقش حضرت علي عليه السلام در جنگ خيبر را مورد نقد قرار داده است. شهرت ذهبي در تاريخ و نيز جايگاه او در جامعة اهل‌سنت، سنجش داوري او را براي محققان و پژوهشگران لازم مي‌دارد. براين‌اساس، پژوهش حاضر گزارش ذهبي را در خصوص نقش امام علي عليه السلام در رخداد خيبر، در سه محور ارزيابي کرده است:‌ فتح دژهاي خيبر،‌ تصرف برخي قلعه‌ها با صلح يا جنگ، جدا کردن درب خيبر از آستان، نتيجة بررسي ديدگاه مورخان و ارزيابي محتوايي و سندي روايات مربوط به اين گزارش‌ها، چنين است که ذهبي با وجود اعتبار سندي و صحت محتوايي گزاره‌هاي مذكور، که مي‌تواند موجب پذيرش هر مورخ بي‌طرفي باشد، متعصبانه روايات را گاه مخدوش و گاه جعلي اعلام نموده است. او با بيان عدم چيرگي بر خيبر در يك روز و نيز اعلام اينکه برخي دژهاي خيبر با صلح فتح شده و جعلي بودن گزارش جداسازي درب خيبر به دست حضرت علي عليه السلام، نقش آن حضرت در اين غزوه و نحوة تصرف و حوادث پيراموني آن را کم‌رنگ نشان داده است.
کليدواژه‌ها: خيبر، امام علي عليه السلام،‌ ذهبي، المنتقي، اعتبار سندي، تحليل متني.