سال شانزدهم، شماره دوم، پياپي 47، پاييز و زمستان 1398

 * سيداحمد موسوي / مربي گروه معارف اسلامي دانشگاه يزد    ahmad.mousavi@yazd.ac.ir
محمد دشتي / استاديار گروه تاريخ جامعة المصطفي العالميه    dr.dashti400@yahoo.com
دريافت: 13/06/98ـ پذيرش: 26/12/98
چکيده
مسئلۀ مورد بررسي در اين مقاله، شيوه‌هاي برخوردانکاري و اعتراض‌آميز ائمة اطهار با گرايش‌هاي صوفيانه است. اين مسئله با روش توصيفي ـ تحليلي و با رويکرد تاريخي و با تکيه بر منابع تاريخي و روايي بررسي و تحليل شده است. شواهد تاريخي حاکي از پيدايش رفتار‌ها و انديشه‌هاي صوفيانه در عصر ائمه است که نمود و ظهور آن در رفتارهايي همچون ترک دنيا، عزلت (کناره‌گيري از جامعه)، نکوهش نفس، ‌فقر، ‌رياضت، گرسنگي و مانند اينها بوده و اين نوع سلوک و سبک زندگي، واکنش ائمه را برانگيخته است.    
در اين پژوهش ابتدا و از باب مقدمه، مهم‌ترين نمادهاي گرايش‌هاي صوفيانه بيان شده و نقش و جايگاه اين نمادها در افکار و زندگي عرفا و صوفيان قرون نخستين اسلامي بررسي گرديده است؛ سپس شيوه‌هاي مواجهۀ ائمه در مبارزه با چنين رفتارها و انديشه‌هايي بحث و بررسي شده است. اين بررسي روشن مي‌سازد که سيره و روش برخورد اهل‌بيت با انديشه‌هاي افراطي صوفيانه، انکار و نفي بوده و ائمه همواره کوشيده‌اند تا از شيوع اين‌گونه افکار و رفتارها در بين مسلمانان جلوگيري کنند و در مقابل، رفتار صحيح اسلامي و قرآني را متذکر شوند. شيوه‌هاي برخورد ائمه با گرايش‌هاي صوفيانه، در دو بخش علمي و عملي تبيين شده است.
کليدواژه‌ها: انديشه‌هاي صوفيانه، ائمة اطهار عليها السلام، زهد، عزلت، رياضت، فقر، گرسنگي.