سال هجدهم، شماره اول، پياپي 50، بهار و تابستان 1400، ص 95 ـ 116

* محمد‌طاهر يعقوبي/ استاديار گروه تاريخ فرهنگ و تمدن دانشگاه پيام نور    yaghoubi313@yahoo.com
سيد‌حسن قريشي کرين/ استاديارگروه تاريخ دانشگاه پيام نور    shquorishi@gmail.com
ماشاءالله عالي‌حسيني/ دانشجوي دکتري مدرسي تاريخ فرهنگ تمدن اسلامي پيام نور     mashala1339@gmail.com
دريافت: 13/12/1399 ـ پذيرش: 30/06/1400

چکيده
بررسي ابعاد گوناگون تجليات آموزه‌هاي اسلامي بر هويت حماسه دليران ‌جنوب ايران در فاصلۀ تاريخي (1909ـ1920م)، به‌ويژه در جريان جنگ جهاني اول هدف اصلي اين پژوهش است. اين مقاله پس از گردآوري اطلاعات به دو روش مصاحبه و کتابخانه‌اي، با اتخاذ رويکرد کيفي مبتني بر روش «تحليل مضمون» که به‌دنبال خروجي مضامين پايه،‌ سازمان‌دهنده و فراگير مرتبط با مسئله تحقيق است، به اين پرسش اساسي پاسخ مي‌دهد که چه آثاري از آموزه‌هاي ‌اسلامي و نهضت حسيني در هويت ضداستعماري قيام دليران ‌جنوب تجلي ‌يافته است؟ يافته‌هاي پژوهش منجر به توليد 210 کد باز گرديد که پس از ترکيب اين کدها با يکديگر 10 مضمون پايه شناسايي شد. اين مضامين در نهايت، در قالب سه مضمون سازمان‌دهنده «عوامل و زمينه‌ها»، «مديريت راهبردي روحانيت مبارز» و «ساختار اصول مبارزه و رفتار مجاهدان در قيام» گروه‌بندي شد و از آنها عنوان فراگير «تجلي آموزه‌هاي اسلامي و نهضت حسيني در درون حماسه دليران ‌جنوب ايران» شکل گرفت. بحث و بررسي شواهد پژوهش، نقش آموزه‌هاي اسلامي و ‌نهضت کربلا در هويت‌آفريني قيام جنوب و برانگيختگي غيرت ملي دليران در مقابله با اشغالگران را نمايان ساخته، نادرستي ديدگاه‌هاي ديگر درباره انگيزه و ماهيت اين قيام (فرصت‌طلبي، تحريک‌ آلمان‌ها و ناسيوناليسم) را نشان مي‌دهد.

کليد‌واژه‌ها: قيام جنوب، دليران ‌جنوب، استعمار، هويت قيام جنوب، آموزه‌هاي اسلامي، نهضت حسيني، جنگ جهاني اول.