تاريخ اسلام در آينه پژوهش

معرفی کامل و بهتر دوره خلافت امیرمؤمنان علی(ع) مستلزم افزایش آگاهی های ما از جریان های این زمان و گونه شناسی آنهاست. در این دوره، برای نخستین بار در اسلام، جریان های دینی گوناگون در کنار هم ظهور یافتند و جامعه اسلامی عرصه ای برای تقابل این جریان های فکری و فرهنگی گردید. در این پژوهش پس از بیان مبانی نظری، فرضیه این بحث ارائه شده، سپس جریان فکری و فرهنگی «قاعدین» معرفی و به دقت توصیف شده است. گونه شناسی جریان «قاعدین» در این تحقیق بر پایه شیوه «استقرای تاریخی» استوار بوده و تلاش شده است تمام ابعاد این جریان و تأثیرگذاری آن بر مقوله اطاعت پذیری از امیرمؤمنان(ع) شناسایی و بیان شود. جریان شناسی قاعدین مبتنی بر مسائل پدیدآمده در جامعه دوران حکومت امام علی(ع)، رسالت اصلی این تحقیق است و سعی شده تا با شناخت بنیان های فکری، ریشه ها و پیامدهای ظهور قاعدین، به تأثیرهای آنان در این دوران توجه شود و تصویری روشن از چگونگی ظهور و پیامدهای آنان ارائه گردد. یافته های این پژوهش نشان می دهد جریان «قاعدین» ریشه در تفکرات افرادی همچون ابن مسعود و شاگردانش دارد و قراء نیز در گسترش اندیشه و مبانی قاعدین نقش آفرین بودند. افزون بر این، نظام قبیله ای عرب و جنگ و کشتار میان مسلمانان نیز بر ترویج قاعدی گری بسیار تأثیرگذار بود و نتیجه گسترش تفکر قاعدین ترویج اطاعت گریزی در جامعه اسلامی این دوره بود.