سال بيستم، شماره اول، پياپي 54، بهار و تابستان 1402، ص 81 ـ 100

حسين حسينيان مقدم/ دانشيار گروه تاريخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه    moghadam@rihu.ac.ir
* محمدعلي توحيدي‌نيا/ دانشجوي دکتري تاريخ اسلام دانشگاه باقرالعلوم(ع)      ma.tohidinia@gmail.com
دريافت: 05/11/1401 ـ پذيرش: 24/02/1402
چکيده
پس از رحلت رسول خدا(ص) و ظهور و بروز تحولات سياسي و پيدايش آراي فکري متعدد و به‌دنبال آن، ظهور تدريجي فرق و مذاهب اسلامي، بخصوص در منطقة حجاز و عراق، آراي مختلفي در حوزه‌هاي فقهي، کلامي و تفسيري بروز يافت و درنتيجه بخش قابل‌توجهي از زندگاني ائمه و اصحاب آنان به مواجهه با آنها اختصاص يافت. اين ظهور و تضارب آرا، در دوران امامين صادقين اوج گرفت و بدين‌ترتيب شرايط اجتماعي اقتضاي تعامل آن گراميان و شيعيان آنان با صاحبان نظريه‌هاي متعدد و پيروان آنان را داشت. در اين ميان، مرجئه از فرقه‌هاي پرطرفدار و تأثيرگذار در اين مقطع زماني بود که حضور سران و پيروان آنها در کوفه به‌عنوان شهري شيعه‌نشين، زمينه را براي تعامل هرچه بيشتر آنان با شيعه فراهم آورد. اين تحقيق با روش تاريخي و تکيه بر توصيف و تحليل گزاره‌ها، به بررسي چگونگي مواجهة امامين صادقين و اصحاب ايشان با مرجئه در عرصة فکري و اجتماعي مي‌پردازد. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد که مواجهة ايشان با مرجئه در دو بُعد هم‌گرايي و واگرايي، در قالب گونه‌هاي متعددي انجام گرفته است.
کليد‌واژه‌ها: صادقين(ع)، شيعه، مرجئه، هم‌گرايي، واگرايي، ابوحنيفه.