Tarikh Islam dar Ayene-ye pazhuhesh, Volume 21, Issue 2, No 57, Year 2025 , Pages 101-128

    A Critical Analysis of the News of the Disputes between the Commander of the Faithful and Hazrat Zahra (PBUT)

    Writers:
    ✍️ Mohammad javad yavari / Assistant Professor, Department of History, Baqir al-Olum University / javadyavari@yahoo.com
    dor 20.1001.1.24234028.1403.21.2.5.7
    doi 10.22034/tarikh.2025.2021900
    Abstract: 
    Some Sunni writers have narrated narrations in their historical and hadith sources about the differences between Amir al-Mu'minin and Hazrat Zahra (P.B.U.T). The text of these reports indicates that these two nobles had a disagreement with each other, and sometimes the source of their disagreement was the proposal or marriage of the Commander of the Faithful (P.B.U.H) to Juwayriya, daughter of Abu Jahl, or Asmaa, daughter of Umays. Therefore, the main reason for the disagreement between them is the jealousy and anger of Hazrat Zahra (P.B.U.H). According to some narrations, this difference even caused the Messenger of God (P.B.U.H) to want his daughter to divorce him. Of course, these narrations have also spread to Shiite sources through popular sources, and individuals such as Sheikh Saduq have also criticized them while narrating them. Examining news from public sources and critiquing their documentary and content, this research has made it clear that some historians and traditionists have fabricated news to diminish the status of these two infallibles. In order to destroy the personality of the Commander of the Faithful (P.B.U.H) and lower the status of Hazrat Zahra (P.B.U.H), they have sought to justify the reason for the narrations of the Messenger of God (P.B.U.H) about Hazrat Zahra (P.B.U.H), who said: "Fatima is a part of my body" and they have fabricated narrations about "Abu Turab" (P.B.U.H) in order to undermine the Amir al-Mu'minin (P.B.U.H). This article has examined the document and content of this news with a descriptive-analytical approach and ultimately, in a "critical" style.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :تحلیل انتقادی اخبار اختلافات میان امیرالمؤمنین(ع) و حضرت زهرا (س)
    Abstract: 
    برخی نویسندگان اهل‌ تسنن روایاتی در منابع تاریخی و حدیثی خود درباره‌ی اختلافات امیرالمؤمنین(ع) و حضرت زهرا(س) نقل کرده‌اند. متن این اخبار حاکی از آن است که این دو بزرگوار با همدیگر اختلاف داشتند که گاهی منشأ اختلاف آنان خواستگاری یا ازدواج امیرالمؤمنین(ع) از جویریه دختر ابوجهل یا أسماء بنت عُمَیس است. بنابراین، زمینه‌ی اصلی بروز اختلاف بین آنان حسادت و قهر حضرت زهرا(س) است. مطابق برخی روایات، حتی این اختلاف سبب گشت تا رسول خدا(ص) نیز خواهان طلاق دخترشان از آن حضرت باشند. البته این روایات از طریق منابع عامه به منابع شیعی نیز سرایت کرده و اشخاصی همچون شیخ صدوق ضمن نقل، به نقد آن نیز پرداخته‌اند. این پژوهش با بررسی اخبار منابع عامه و نقد سندی و محتوایی آنها، روشن ساخته که برخی مورخان و محدثان، اخباری برای کاستن جایگاه این دو معصوم جعل کرده‌اند. آنان برای تخریب شخصیت امیرالمؤمنین (ع) و پایین آوردن منزلت حضرت زهرا (س)، به سمت توجیه علت صدور روایات رسول خدا (ص) درباره‌ی حضرت زهرا (س) برآمده‌اند که فرمودند: «فاطمه پاره‌ی تن من است» و برای تخریب لقب گرفتن امیرالمؤمنین(ع) به «ابوتراب» روایاتی جعل کرده‌اند. این مقاله با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و درنهایت، به‌صورت «انتقادی» سند و محتوای این اخبار را بررسی کرده است.
    References: 
    • قرآن کریم.
    • ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی، 1404ق.
    • ابن ابی‌شیبه، عبدالله ‌بن محمد، المصنف، بیروت، دارالفکر، 1409ق.
    • ابن‌ ابی‌عاصم، احمد بن عمرو، الآحاد و المثانی، ریاض، دارالرایه، 1411ق.
    • ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب، قم، علامه، 1379ق.
    • ابن عبدالبر، یوسف ‌بن عبدالله، الاستیعاب فى معرفة الأصحاب، بیروت، دارالجیل، 1412ق.
    • ابن‌اثیر، على‌ بن محمد، الکامل فی‌التاریخ، بیروت، دارصادر، 1385ق.
    • ابن‌اثیر، على‌ بن محمد،  اسد الغابة فى معرفة الصحابه، بیروت، دارالفکر، 1409ق.
    • ابن‌بطریق، یحیی‌ بن حسین، عمدة عیون، قم، جامعة مدرسین، 1407ق.
    • ابن‌جوزی، عبدالرحمان بن علی، کشف المشکل من حدیث الصحیحین، ریاض، دارالوطن للنشر، 1418ق.
    • ابن‌حبان، محمد بستی، الثقات، حیدرآباد هند، مؤسسة الکتب الثقافیه، 1393ق.
    • ابن‌حبان، محمد بستی، المجروحین، مکه، دارالباز للنشر و التوزیع، بی‌تا.
    • ابن‌حبان، محمد بستی، صحیح ابن‌حبان، ط. الثانیه، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1414ق.
    • ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، طبقات المدلسین، اردن، مکتبة المنار، بی‌تا.
    • ابن‌حجر عسقلانی، لسان المیزان، ط. الثانیه، بیروت، الاعلمی للمطبوعات، 1390ق.
    • ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
    • ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، ط. الثانیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
    • ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت، دارالفکر، 1404ق.
    • ابن‌حجر عسقلانی، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، ط. الثانیه، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.
    • ابن‌حنبل، احمد، العلل و معرفة الرجال، بیروت، دارالخانی، 1408ق.
    • ابن‌حنبل، احمد، مسند، بیروت، دارصادر، بی‌تا.
    • ابن‌حیون، نعمان ‌بن محمد، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار، قم، جامعة مدرسین، 1409ق.
    • ابن‌داود حلی، حسن ‌بن علی، الرجال، تهران، دانشگاه تهران، 1342.
    • ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، ط. الثانیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.
    • ابن‌سلیمان کوفی، محمد، مناقب الإمام أمیرالمؤمنین علی ‌بن ابى‌طالب، قم، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیه، 1412ق.
    • ابن‌شاهین، عمر، فضائل سید‌ة النساء، قاهره، مکتبة التربیة الاسلامیه، 1411ق.
    • ابن‌شاهین، عمر، فضائل فاطمه، بیروت، دارالکتاب الاسلامی، 1412ق.
    • ابن‌ضحاک، احمد بن عمر، الآحاد و المثانی، ریاض، دارالدرایة للطباعة والنشر، 1411ق.
    • ابن‌عساکر، علی ‌بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دارالفکر، 1417ق.
    • ابن‌عماد حنبلی، عبدالحی‌ بن احمد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
    • ابن‌غضائری، احمد بن حسین، الرجال، قم، دارالحدیث، 1364.
    • ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله ‌بن مسلم، المعارف، ط. الثانیه، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1992.
    • ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة. بیروت: دارالفکر. 1407ق.
    • ابن‌مردویه اصفهانی، احمد بن موسی، مناقب علی‌ بن ابی‌طالب، چ. دوم، قم، دارالحدیث، 1422ق.
    • ابن‌هشام، محمد، السیرة النبویه، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.
    • ابوداود سجستانی، سلیمان بن اشعث، سنن ابی‌داود، بیروت، دارالفکر، 1410ق.
    • اربلی، على ‌بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمه، ط. الثانیه، بیروت، دارالاضواء، 1405ق.
    • اسکافی، محمد بن عبدالله، المعیار و الموازنه، تهران، نشر نی، 1402ق.
    • بخاری، محمد بن اسماعیل، الادب المفرد، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة، 1406ق.
    • بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، ترکیه، المکتبة الاسلامیة، بی‌تا.
    • بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع الصحیح، بیروت، دارالفکر، 1401ق.
    • برقی، احمد بن محمد، الرجال، تهران، دانشگاه تهران، 1342.
    • بسوى، یعقوب ‌بن سفیان، المعرفة و التاریخ، ط. الثانیه، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1401ق.
    • بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الأشراف، بیروت، دارالفکر، 1417ق.
    • بیهقی، احمد بن حسین، سنن الکبری، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
    • ترمذی، محمد بن عیسى، السنن، ط. الثانیه، بیروت، دارالفکر، 1403ق.
    • حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.
    • حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، معرفة علوم الحدیث، بیروت،‌ دارالآفاق الجدیده، 1400ق.
    • حسینی میلانی، سیدعلی، الصحیحان فی المیزان، قم، حقائق، 1427ق.
    • حسینی میلانی، سیدعلی، سیدعلی، شرح منهاج الکرامة فی معرفة الإمامه، قم، حقائق، 1388.
    • خوارزمی، احمد بن موفق، المناقب، ط. الثانیه، قم، جامعة مدرسین، 1411ق.
    • خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ط. الخامسه، قم، بی‌نا، 1413ق.
    • دولابی، محمد بن احمد، الذریة الطاهرة النبویه، قم، جامعة مدرسین، 1407ق.
    • دینوری، احمد بن داود، الأخبار الطوال، قم، منشورات الرضى، 1368.
    • ذهبی، محمد بن احمد، الکاشف، جده، دارالقبلة للثقافة الاسلامیه، 1413ق.
    • ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر، ط. الثانیه، بیروت، دارالکتاب العلمیه، 1413ق.
    • ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بیروت، ط. التاسعه، مؤسسة الرسالة، 1413ق.
    • سید مرتضی علم‌الهدی، علی‌بن حسین، تنزیه الانبیاء، ط. الثانیه، دمشق، دارالفکر، 1420ق.
    • صدوق، محمد بن علی، الامالی، تهران، ط. السادسه، تهران، کتابچی، 1400ق.
    • صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، قم، داوری، 1385.
    • صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، قم، جامعة مدرسین، 1403ق.
    • صنعانی، عبدالرزاق ‌بن همام، ‌المصنف، ط. الثانیه، بیروت، المکتب الاسلامی، 1403ق.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چ پنجم، قم، انتشارات اسلامی، 1417ق.
    • طبرانی، سلیمان ‌بن احمد، المعجم الاوسط، قاهره، دارالحرمین للطباعة و النشر و التوزیع، 1415ق.
    • طبرانی، سلیمان ‌بن احمد، المعجم الصغیر، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا
    • طبرانی، سلیمان ‌بن احمد، المعجم الکبیر، ط. الثانیه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
    • طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج علی اهل اللجاج‏، مشهد، مرتضی،1403ق.
    • طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ط. الثانیه، بیروت، دارالتراث العربی، 1387ق.
    • طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، قم، مؤسسة آل البیت، 1363.
    • طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم، المحبین، 1382.
    • عاملی، سیدجعفر مرتضی، الصحیح من سیرة الامام علی، قم، ولاء المنتظر، 1430ق.
    • عجلی، احمد بن عبدالله، معرفة الثقات، مدینه، مکتبة الدار، 1405ق.
    • عقیلی، محمد بن عمرو، الضعفاء الکبیر، ط. الثانیه، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.
    • عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، تهران، المطبعة العلمیه، 1380ق.
    • عینی، بدرالدین، عمدة القاری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
    • قطب راوندی، سعید بن هبة‌الله، الخرائج و الجرائح، قم، مدرسة امام مهدی‏، 1409ق.
    • کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، قم، دارالذخائر، 1410ق.
    • مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، بیروت، ط. الثانیه، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
    • مزّی، جمال‌الدین یوسف، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ط. الرابعه، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1406ق.
    • مسعودی، علی ‌بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ط. الثانیه، قم، دارالهجره، 1409ق.
    • مغازلی، علی ‌بن محمد، مناقب علی ‌بن ابی‌طالب، قم، سبط النبی، 1384.
    • میلانی، سیدعلی، تراثنا، قم، مؤسسة آل‌البیت لاحیاء التراث، السنة 1405ق، ش 23، 7ـ49.
    • نجاشی، احمد بن علی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر بالرجال، ط. الخامسه، قم، جامعة مدرسین، 1416ق.
    • نسائی، احمد بن شعیب، فضائل الصحابه، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411ق.
    • نیشابوری، مسلم ‌بن حجاج، الصحیح، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
    • هیثمی، علی ‌بن ابوبکر، مجمع الزوائد، بیروت دارالکتب العلمیه، 1408ق.
    • یعقوبی، احمد بن ابی‌واضح، التاریخ، بیروت، دارصادر، بی‌تا.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    yavari, Mohammad javad.(2025) A Critical Analysis of the News of the Disputes between the Commander of the Faithful and Hazrat Zahra (PBUT). Tarikh Islam dar Ayene-ye pazhuhesh, 21(2), 101-128 https://doi.org/10.22034/tarikh.2025.2021900

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohammad javad yavari."A Critical Analysis of the News of the Disputes between the Commander of the Faithful and Hazrat Zahra (PBUT)". Tarikh Islam dar Ayene-ye pazhuhesh, 21, 2, 2025, 101-128

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    yavari, M.(2025) 'A Critical Analysis of the News of the Disputes between the Commander of the Faithful and Hazrat Zahra (PBUT)', Tarikh Islam dar Ayene-ye pazhuhesh, 21(2), pp. 101-128

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    yavari, M. A Critical Analysis of the News of the Disputes between the Commander of the Faithful and Hazrat Zahra (PBUT). Tarikh Islam dar Ayene-ye pazhuhesh, 2025; 21(2): 101-128