, Volume 1, Issue 2, No 2, Year 2025 , Pages 77-109

    مرجئه و بنى امیّه، همسازى یا ناهمسازى (2)

    Article Type: 
    Promotional
    Writers:
    Ali Gholami Dahaghi / استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان / ali_gho_d@yahoo.com
    Pages: 77-109
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :مرجئه و بنى امیّه، همسازى یا ناهمسازى (2)
    Abstract: 
    این نوشتار، قسمت دوّم مقاله اى است که قسمت نخست آن در شماره پیشین فصلنامه تاریخ در آینه پژوهش ارائه شد. در بخش نخست، با مطالبى مانند تعریف لغوى و اصطلاحى ارجاء و خاستگاه آن، مراحل تطوّر اندیشه ارجاء، حسن بن محمد بن حنفیه و انگیزه هاى او از طرح اندیشه ارجاء و حزب دینى یا سیاسى بودن مرجئه آشنا شدیم. اکنون، این قسمت با بررسى شواهد تاریخىِ همسازى یا ناهمسازى مرجئه با بنى امیه و نقد هر یک از آن ها و ارائه نظرى میان دو دیدگاه و نیز معرفى رهبران و فرقه هاى مرجئه، مرجئه و اباحى گرى و مرجئه در احادیث شیعه تقدیم مى شود.
    References: 
    • 1. ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، مؤسسه اسماعیلیان، [بى تا].
    • 2. ابن جوزى، ابوالفرج، تلبیس ابلیس، ترجمه علیرضا ذکاوتى قراگزلو، چاپ اول: تهران، مرکز نشر دانشگاهى، 1368.
    • 3. ابن حجر عسقلانى، احمد بن على، تهذیب التهذیب، بیروت: دار صادر (افست شده از چاپ حیدرآباد دکن)، [بى تا].
    • 4. ابن حزم اندلسى، على، الفصل فى الملل و الاهواء و النحل، بیروت، دار صادر، [بى تا].
    • 5. ابن خلکان، شمس الدین احمد، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، تحقیق احسان عباس، چاپ اول: بیروت، دارالثقافه، 1968م.
    • 6. ابن عساکر، ترجمة علىّ بن ابى طالب من تاریخ دمشق، بیروت، [بى نا، بى تا].
    • 7. ابن قتیبه، عبداللّه بن مسلم، المعارف، تحقیق ثروة عکاشة، چاپ اول: قم، منشورات الشریف الرضى، 1415ق / 1373.
    • 8. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، تحقیق ابوالفداء عبداللّه القاضى، چاپ دوم: بیروت، دارالمعرفه، 1398ق/1978م.
    • 9. ابن ندیم، محمدبن اسحاق، الفهرست، چاپ رضا تجدد، [بى تا].
    • 10. اشعرى، سعد بن عبداللّه، المقالات و الفرق، تصحیح محمد جواد مشکور، تهران، مؤسسه مطبوعاتى عطائى، 1963م.
    • 11. اصفهانى، ابوالفرج، الاغانى، تحقیق عدة من الفضلاء، بیروت، دار احیاء التراث العربى، [بى تا].
    • 12. اصفهانى، ابوالفرج على بن حسین، الاغانى، بیروت: دارالفکر، 1390ق.
    • 13. اصفهانى، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، چاپ دوم: قم، منشورات رضى، 1416ق.
    • 14. اقبال آشتیانى، عباس، خاندان نوبختى، تهران، کتابخانه طهورى، 1345.
    • 15. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، بیروت، دارالتعارف، 1304ق/1983م.
    • 16. امین مصرى، احمد، پرتو اسلام، ترجمه عباس خلیل، چاپ سوم: تهران، انتشارات اقبال، 1358.
    • 17. امین مصرى، احمد، ضحى الاسلام، چاپ دهم: بیروت، دارالکتاب العربى، [بى تا].
    • 18. بستانى، دائرة المعارف، تهران، مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان، [بى تا].
    • 19. بغدادى، ابومنصور عبدالقاهر، الفرق بین الفرِق، با ترجمه و تعلیقات محمد جواد مشکور، چاپ سوم: تهران، انتشارات اشراقى، سوم، 1358.
    • 20. پاکتچى، احمد، «اندیشه هاى کلامى در سده هاى 2 و 3ق»، دائرة المعارف بزرگ اسلامى، زیر نظر کاظم موسوى بجنوردى، تهران، 1377.
    • 21. پطروشفسکى، ایلیاپاولویچ، اسلام در ایران، ترجمه کریم کشاورز، چاپ چهارم: تهران، انتشارات پیام، 1354.
    • 22. جرجانى، على بن محمد، شرح المواقف، قم: منشورات رضى (افست شده از چاپ مصر)، [بى تا].
    • 23. جعفریان، رسول، تاریخ خلفا، چاپ اول: قم، انتشارات دلیل، 1380.
    • 24. ــــــــ، مرجئه، تاریخ و اندیشه، قم، نشر خرّم، 1371.
    • 25. ــــــــ، «مرجئه رو در رو با بنى امیه» کیهان اندیشه، ش 38، سال 1370.
    • 26. حاجى خلیفه، مصطفى بن عبدالله، کشف الظنون عن اسامى الکتب و الفنون، تحقیق عبدالستار احمد فراج، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1413ق / 1992م.
    • 27. حسن صادق، اللواء، جذور الفتنه فى الفرق الإسلامیه، چاپ دوم: قاهره، دارالکتب العلمیه، 1403ق.
    • 28. حسنى، ابن داعى، تبصرة العوام فى معرفة مقالات الأنام، تصحیح عباس اقبال، تهران، انتشارات اساطیر، 1364.
    • 29. حسنى رازى، سید مرتضى بن داعى، تبصرة العوام فى معرفة مقالات الأنام، تصحیح عباس اقبال، تهران، مطبعه مجلس، 1313.
    • 30. حمیرى، نشوان، الحور العین، چاپ دوم: بیروت، دار آرال، 1985م.
    • 31. ذهبى، شمس الدین، سیر اعلام النبلاء، تحقیق شعیب ارناؤط و محمد نعیم عرقسوسى، چاپ نهم: بیروت، مؤسسة الرساله، 1413.
    • 32. ذهبى، شمس الدین، میزان الاعتدال فى نقد الرجال، تحقیق على محمد بجاوى، بیروت، دارالفکر، [بى تا].
    • 33. رضازاده لنگرودى، رضا، برخورد اندیشه هاى سیاسى در اسلام، چاپ اول: انتشارات توس، 1366.
    • 34. زرین کوب، عبدالحسین، تاریخ ایران بعد از اسلام، چاپ پنجم: تهران، امیرکبیر، 1368.
    • 35. سبحانى، جعفر، بحوث فى الملل و النحل، چاپ اول: قم، لجنة ادارة الحوزة العلمیة، 1412ق /1370.
    • 36. سهمى، حمزة بن یوسف، تاریخ جرجان، چاپ چهارم: بیروت، المزرعة نبایة الایمان، 1407ق/1987م.
    • 37. شاخت، یوزف، «ابوحنیفه»، دانشنامه ایران و اسلام، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 2537.
    • 38. شیخ حرّ عاملى، وسائل الشیعه، چاپ اول: قم، موسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1409 ق.
    • 39. صاحبى، محمد جواد، «تسامح در نقادى»، کیهان اندیشه، ش38، سال1370.
    • 40. ـــــــــ، «همسازى مرجئیان با امویان»، کیهان اندیشه، شماره39، سال 1370.
    • 41. طبرى، محمد بن جریر، تاریخ الطبرى، تحقیق محمد فضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، [بى تا].
    • 42. طریحى، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینى، تهران، انتشارات مرتضوى، 1362.
    • 43. طوسى، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365.
    • 44. عطوان، حسین، الفرق الاسلامیة فى بلاد الشام فى العصر الاموى، چاپ اول: (بى جا)، دار الجیل، 1986م.
    • 45. عطوان، حسین، مرجئه و جهمیه در خراسان عصر اموى، ترجمه حمید رضا آژیر، چاپ اول: مشهد، آستان قدس رضوى، 1380.
    • 46. عقل، ناصر بن عبدالکریم، القدریة و المرجئة، چاپ اول: ریاض، دارالوطن، 1418ق.
    • 47. فرید وجدى، محمد، دائرة المعارف القرن العشرین (الرابع عشر)، مصر، [بى نا]، 1357ق.
    • 48. فلوتن، فان، تاریخ شیعه و علل سقوط بنى امیه، ترجمه سید مرتضى حائرى هاشمى، تهران، انتشارات اقبال، 1325.
    • 49. فیومى، محمد ابراهیم، الخوارج و المرجئة، چاپ اول: القاهره، دارالفکر العربى، 1423 ق / 2003 م.
    • 50. ـــــــــ، الفرق الإسلامیه و حق الأمة السیاسى، چاپ اول: قاهرة: دار الشروق، 1419ق.
    • 51. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافى، چاپ چهارم: تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365.
    • 52. گیب، همیلتون، اسلام بررسى تاریخى، ترجمه منوچهر امیرى، چاپ اول: تهران، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى، 1367.
    • 53. متز، آدام، تمدن اسلامى در قرن چهارم هجرى، ترجمه علیرضا ذکاوتى قراگزلو، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1362.
    • 54. مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404 ق.
    • 55. محمد بن سعد (ابن سعد)، الطبقات الکبرى، تحقیق محمد عبد القادر عطا، چاپ اول: بیروت، دار الکتب العلمیة، 1410 ق / 1990 م.
    • 56. مزى، جمال الدین ابى الحجاج یوسف، تهذیب الکمال فى اسماء الرجال، تحقیق بشار عواد معروف، چاپ سوم: بیروت، مؤسسة الرساله، 1415 ق.
    • 57. معروف حسنى، هاشم، جنبشهاى شیعى در تاریخ اسلام، ترجمه سید محمد صادق عارف، چاپ اول: مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى، 1371.
    • 58. مقدسى، محمد بن احمد، احسن التقاسیم فى معرفة الاقالیم، ترجمه على نقى منزوى، چاپ اول: تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، 1361.
    • 59. مقریزى، احمد بن على، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، بغداد، مکتبة المثنى، [بى تا].
    • 60. ملطى، ابن عبد الرحمن، التنبیه و الردّ على اهل الاهواء و البدع، تحقیق محمد زینهم محمد عزب، چاپ اول: قاهره: مکتبة مدبولى، 1413 ق.
    • 61. نیشابورى، فضل بن شاذان، الإیضاح، تحقیق سید جلال الدین حسینى ارموى (محدث)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1351.
    • 62. وات، مونتگمرى، فلسفه و کلام اسلامى، ترجمه ابوالفضل عزتى، چاپ اول: تهران، شرکت انتشارات علمى و فرهنگى، 1370.
    • 63. همائى، جلال الدین، غزالى نامه، چاپ دوم: [بى جا]، کتاب فروشى فروغى، 1342.
    • 64. یعقوبى، احمد بن واضح، تاریخ یعقوبى، ترجمه محمد ابراهیم آیتى، چاپ دوم: تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 2536.
    • 99 reads
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Gholami Dahaghi, Ali.(2025) مرجئه و بنى امیّه، همسازى یا ناهمسازى (2). , 1(2), 77-109

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Ali Gholami Dahaghi."مرجئه و بنى امیّه، همسازى یا ناهمسازى (2)". , 1, 2, 2025, 77-109

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Gholami Dahaghi, A.(2025) 'مرجئه و بنى امیّه، همسازى یا ناهمسازى (2)', , 1(2), pp. 77-109

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Gholami Dahaghi, A. مرجئه و بنى امیّه، همسازى یا ناهمسازى (2). , 2025; 1(2): 77-109