, Volume 2, Issue 1, No 5, Year 2025 , Pages 63-100

    The Nawbakhtis and Their Influence on the Advancement of Shia Though

    Article Type: 
    Promotional
    Writers:
    Hosein Hosseinian Moqaddam / M.A . in the history of Ialam and a member of the scientific advisory in the Research Centre of Hawzah and University. / moghadam@rihu.ac.ir
    Abstract: 
    Nobakhtis are ancient Iranians. They entered Islam during the reign of Mansoor, an Abbasid caliph, and were among the people who kept Abbasid caliphs' company. Their palitical , economic and scientific competence made them enjoy a good social status which helped them to play a major part in promoting Shi'ah thoughts and supporting Shi'ah community. Among the distinguished learned Nobakhti figures are Isma'il ibn Ali and Ibu Muhammad Nobakhti who wrote valuable works which then became sources for theologists. Husayn ibn Ruh is another famous and great Nobakhti figure who reached the honourable station of being one of Imam Madi's deputies in the period of the minor disappearance of Imam Mahdi . The Nobakhtis played a significant role in the glory of Islamic culture and civilization through their translations of philosopical and astrological books into Arabic. Nobakhtis' descendents were educated and learned people and literary men, and great poets sought their company and wrote poems in praise of them. Nobokhtis' theological approach contributed to reinforcing Baghdad's scientific school , and they, unlike the religious scholars of Qom, tried to explain the principles of religion by reasonining . Therefore, their works and debates have theological and philosophical basis and reflect on the thoughts of other Islamic schools of thought, particularly the Mu'tazillah. The Nobakhthis' ways of reasoning completely differ from those of Ibn Babawais' but they both worked together to spread the fundamental principles of Shi'ah thoughts and combat religious deviations and extreme ideas . The difference and co-operathion between the two groups resulted in the foundation of Mufid school in Baghdad .
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :نقش نوبختیان در پیشبرد افکار شیعه
    Abstract: 
    نوبختیان از خاندان هاى اصیل ایرانى مسلمان شده دوره منصور عبّاسى و پیوسته هم نشین و ملازم خلفاى عبّاسى بودند. در اثر قدرت سیاسى، توان اقتصادى و شایستگى هاى علمى، پایگاه اجتماعى مناسبى داشتند که با تکیه بر آن، در پیشبرد تفکّر شیعى و حمایت از شیعیان نقش اساسى ایفا کردند. برجسته ترین شخصیت هاى علمى این خاندان، اسماعیل بن على و ابو محمّد نوبختى هستند که کتاب هاى آنان، متن درسى متکلّمان قرار گرفت و حسین بن روح، شخصیت برجسته دیگر این خاندان افتخار نیابت حضرت مهدى (عج) را کسب کرد. ایشان، افزون بر تألیف، با شرکت در نهضت ترجمه و برگردان کتاب هاى فلسفى و نجومى به زبان عربى، تأثیر بسزایى در شکوفایى فرهنگ و تمدّن اسلامى داشتند. فرزندان نوبخت، در شمار فرهیختگان، عالمان و ادیبان بودند و شعراى بزرگى با آنان ارتباط داشتند و ایشان را مدح مى کردند. گرایش کلامى نوبختیان، موجب تقویت مکتب علمى بغداد شد و آنان، برخلاف علماى قم، تلاش داشتند تا اصول دینى را از دریچه اندیشه و تفکّر، تبیین کنند، از این رو کتاب ها و مناظره هاى ایشان، کلامى ـ فلسفى و ناظر به اعتقادات فرقه هاى اسلامى، بهویژه معتزله است. خاندان هاى ابن بابویه و نوبختیان به رغم تضاد شدید در شیوه استدلال، در گسترش مبانى فکرى شیعه، مبارزه با انحرافات دینى و اعتقادات غالیانه، همکارى داشتند. مکتب مفید در بغداد، حاصل این تضاد و تعامل است.
    References: 
    • 1. آقابزرگ تهرانى، محمّد محسن(متوفاى 1389ق)، الذریعة إلى تصانیف الشیعه، چاپ سوم: بیروت، دار الأضواء، 1403ق.
    • 2. ابن ابى الحدید، عبدالحمید(متوفاى 656ق)، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمّد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار إحیاء التراث العربى، 1386ق.
    • 3. ابن اثیر، على بن ابى الکرم (متوفاى 630ق)، الکامل فى التاریخ، تحقیق عبد الله قاضى، چاپ اول: بیروت، دار الکتب العلمیه، 1407ق.
    • 4. ابن حجر، محمّد بن على(متوفاى 852ق)، لسان المیزان، تحقیق محمّد عبد الرحمان مرعشلى، بیروت، دار إحیاء التراث العربى، 1416ق.
    • 5. ابن حمزه طوسى(متوفاى 560ق)، الثاقب فى المناقب، تحقیق نبیل رضا علوان، چاپ دوم: قم، انصاریان، 1412ق.
    • 6. ابن خلکان، احمد بن محمّد(متوفاى 681ق)، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، تحقیق احسان عبّاس، بیروت، دار صادر، ]بى تا[.
    • 7. ابن شهر آشوب، (متوفاى 588ق)، مناقب آل أبى طالب، تحقیق گروهى از اساتید نجف، نجف، مطبعة الحیدریه، 1376ق.
    • 8. ابن طاووس، على بن موسى(متوفاى 664ق)، فرج المهموم فى تاریخ علماء النجوم، ]بى جا[: دارالذخائرللمطبوعات، ]بى تا[.
    • 9. ابن ندیم، محمّد بن اسحاق(متوفاى 380ق)، الفهرست فى أخبار العلماء المصنّفین من القدماء و المحدّثین و أسماء کتبهم، تحقیق رضا تجدّد، ]بى جا، بى نا، بى تا[.
    • 10. ابو الفرج اصفهانى، مقاتل الطالبیین، چاپ دوم: نجف، المکتبة الحیدریه، افست قم، مؤسسه دارالکتب، 1385ق.
    • 11. اردبیلى، احمد(متوفاى 993ق)، مجمع الفائدة و البرهان فى شرح إرشاد الأذهان، تحقیق مجتبى عراقى، على پناه اشتهاردى و حسین یزدى، قم، انتشارات جامعه مدرّسین، 1403ق.
    • 12. اقبال، عبّاس، خاندان نوبختى ، تهران، طهورى، 1357.
    • 13. امین، محسن، أعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف، ]بى تا[.
    • 14. انصارى، مرتضى(متوفاى 1281ق)، الطهاره، چاپ اول: قم، الهادى، 1415ق.
    • 15. بحرانى، یوسف(متوفاى 1168ق)، حدائق الناضره، تحقیق محمّد تقى ایروانى، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، ]بى تا[.
    • 16. بلاذرى، احمد بن یحیى(متوفاى 279ق)، أنساب الأشراف، تحقیق احسان عبّاس و عبدالعزیز دورى، بیروت، دارالنشر، 1400ق.
    • 17. جاحظ، عمرو بن بحر(متوفاى 255ق)، البخلاء، تحقیق العوأمرى و الجارم، چاپ اول: بیروت، الدار العالمیه، 1413ق.
    • 18. حاجى خلیفه، مصطفى بن عبدالله (متوفاى 1067ق)، کشف الظنون عن أسامى الکتب و الفنون، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
    • 19. حرّ عاملى، محمّد بن حسن(متوفاى 1104ق)، أمل الآمل، تحقیق سیّد احمد حسینى، بغداد، مکتبة الأندلس، 1404ق.
    • 20. حکیم، سیّد محسن(متوفاى 1390ق)، مستمسک عروة الوثقى، قم، کتابخانه آیة الله مرعشى، 1404ق.
    • 21. حلّى، حسن بن یوسف(متوفاى 676ق)، أنوار الملکوت فى شرح الیاقوت، قم، انتشارات شریف رضى، 1363.
    • 22. خطیب بغدادى، احمد بن على(متوفاى 463ق)، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفى عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1417ق.
    • 23. خمینى، سید روح الله (متوفاى 1368ش)، کتاب الطهاره، قم، اسماعیلیان، 1410ق.
    • 24. دائرة المعارف بزرگ اسلامى، چاپ اول: تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامى، 1368.
    • 25. دهخدا، على اکبر، لغتنامه، چاپ اول: تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1372.
    • 26. ذهبى، محمّد بن احمد(متوفاى 748ق)، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبد السلام تدمرى، بیروت، دارالکتاب العربى، 1409ق.
    • 27. سمعانى، عبدالکریم(متوفاى 562ق)، الأنساب، تقدیم و تعلیق: عبدالله عمر بارودى، چاپ اول: بیروت، دار الجنان، 1408ق.
    • 28. صدر، سیّد حسن(متوفاى 1354ق)، تأسیس الشیعة لعلوم الإسلام، تهران، منشورات اعلمى، ]بى تا[.
    • 29. صدوق، محمّد بن على (متوفاى 381ق)، المقنع، تحقیق جمعى، قم، مؤسسة الإمام الهادى، 1415ق.
    • 30. صدوق، محمّد بن على (متوفاى 381ق)، کمال الدین و تمام النعمة، على اکبر غفّارى، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1405ق.
    • 31. طبرى، محمّد بن جریر(متوفاى 310ق)، تاریخ الطبرى، تحقیق محمّد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، روائع التراث العربى، ]بى تا[.
    • 32. طوسى، محمّد بن حسن(متوفاى 460ق)، اختیار معرفة الرجال (رجال الکشّى)، تحقیق سیّد حسن مصطفوى، مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامى، 1348.
    • 33. طوسى، محمّد بن حسن(متوفاى 460ق)، الغیبه، تحقیق عبادالله طهرانى و على احمد ناصح، چاپ اول: قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1411ق.
    • 34. طوسى، محمّد بن حسن(متوفاى 460ق)، الفهرست، تحقیق جواد قیّومى، چاپ اول: قم، مؤسسة النشر الإسلامى، 1417ق.
    • 35. عبدالله خلف، غانم، بیت الحکمة العباسى ـ عراقة الماضى و رؤیة الحاضر، چاپ اول: بغداد، بیت الحکمه، 2001م.
    • 36. قفطى، على بن یوسف(متوفاى 646ق)، تاریخ الحکماء (إخبار العلماء بأخبار الحکماء)، ترجمه فارسى از قرن یازدهم هجرى، به کوشش بهین دارایى، چاپ دوم: تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1371.
    • 37. کحاله، عمررضا، معجم قبایل القدیمیة و الحدیثه، بیروت، دارالعلم للملایین، 1388ق.
    • 38. کلبرگ، اِتان، کتابخانه سیّد بن طاووس و احوال و آثار او، ترجمه على قرایى و رسول جعفریان، قم، کتابخانه آیة الله مرعشى، 1413ق.
    • 39. گلپایگانى، سیّد محمّد رضا(متوفاى 1373ش)، الطهاره، قم، دار القرآن الکریم، ]بى تا[.
    • 40. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، نتایج الأفکار فى نجاسة الکفار، تقریرات على کریمى جهرمى، قم، دار القرآن الکریم، 1413ق.
    • 41. ماسینیون، لوئى، قوس زندگى حلاج، ترجمه روان فرهادى، چاپ سوم: تهران، منوچهرى، 1358.
    • 42. مجلسى، محمّد باقر(متوفاى 1110ق)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق.
    • 43. محدّث قمى، عبّاس(متوفاى 1395ق)، الکنى و الألقاب، چاپ سوم: نجف، مطبعة الحیدریة، 1389ق.
    • 44. محمّد بن مکى (شهید اوّل)(متوفاى 786ق)، الدروس الشرعیة فى فقه الإمامیه، چاپ اول: قم، مؤسسة النشر الإسلامى،، 1412ق.
    • 45. مدرّسى، حسین، مقدمه اى بر فقه شیعه (کلیّات و کتابشناسى)، مشهد، بنیاد پژوهش هاى اسلامى، 1368.
    • 46. مسعودى، على بن حسین(متوفاى 346ق)، مروج الذهب و معادن الجوهر، چاپ دوم: قم، مؤسسة دارالهجره، 1409ق.
    • 47. مسکویه، ابو على(متوفاى 421ق)، تجارب الأمم، تحقیق ابو القاسم امامى، تهران، دار سروش، 1377.
    • 48. مشکور، محمّد جواد، ترجمه فرق الشیعه نوبختى، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1353.
    • 49. مفید، محمّد بن محمّد بن نعمان(متوفاى 413ق)، الفصول العشره، مصنفات الشیخ المفید، ج 3، قم، المؤتمر العالمى لألفیة الشیخ المفید، 1413ق.
    • 50. مفید، محمّد بن محمّد بن نعمان(متوفاى 413ق)، المسائل السرویه، مصنفات الشیخ المفید، ج 7، قم، المؤتمر العالمى لألفیة الشیخ المفید، 1413ق.
    • 51. مفید، محمّد بن محمّد بن نعمان(متوفاى 413ق)، أوائل المقالات، مصنّفات الشیخ المفید، ج 4، قم، المؤتمر العالمى لألفیة الشیخ المفید، 1413ق.
    • 52. مفید، محمّد بن محمّد بن نعمان(متوفاى 413ق)، تصحیح الإعتقاد، مصنّفات الشیخ المفید، ج 5، قم، المؤتمر العالمى لألفیة الشیخ المفید، 1413ق.
    • 53. نجاشى، احمد بن على(متوفاى 450ق)، رجال النجاشى، تحقیق سیّد موسى شبیرى زنجانى، چاپ چهارم: قم، مؤسسة النشر الإسلامى، 1413ق.
    • 54. نجفى، محمّد حسن(متوفاى 1266ق)، جواهر الکلام، تحقیق عبّاس قوچانى، تهران، دار الکتب الإسلامیه، 1367.
    • 55. نراقى، ]ملاّ[احمد(متوفاى 1245ق)، مستند الشیعه، تحقیق مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، مشهد، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، 1415ق.
    • 56. نوبختى، حسن بن موسى(متوفاى 3ق)، فرق الشیعه، چاپ دوم: بیروت، دار الأضواء، 1404ق.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hosseinian Moqaddam, Hosein.(2025) The Nawbakhtis and Their Influence on the Advancement of Shia Though. , 2(1), 63-100

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hosein Hosseinian Moqaddam."The Nawbakhtis and Their Influence on the Advancement of Shia Though". , 2, 1, 2025, 63-100

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hosseinian Moqaddam, H.(2025) 'The Nawbakhtis and Their Influence on the Advancement of Shia Though', , 2(1), pp. 63-100

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hosseinian Moqaddam, H. The Nawbakhtis and Their Influence on the Advancement of Shia Though. , 2025; 2(1): 63-100