, Volume 3, Issue 1, No 9, Year 2025 , Pages 155-180
فتوحات خلفا از منظر فقهاى شیعه
Article Type:
Promotional
Writers:
Mohammad reza Hedayat Panah / دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :فتوحات خلفا از منظر فقهاى شیعه
Abstract:
موضوع فتوحات در زمان خلفا و موضع و دیدگاه امیرالمؤمنین(علیه السلام) در این باره، همیشه یکى از سؤال هاى مطرح در محافل علمى شیعه و از جمله جامعه ما بوده است.
آیا آن حضرت با این موضوع موافقت داشت؟ آیا پسران و اصحاب خاص خود را براى شرکت در فتوحات امر کرد یا خیر؟
علماى شیعه از دو منظر فقهى و کلامى ـ تاریخى به این موضوع توجه کرده اند. در این مقاله، دیدگاه هاى فقهاى شیعه که در پى بیان احکام جهاد ابتدایى و زمین هاى فتح شده به صلح یا جنگ به این موضوع پرداخته اند، بررسى شده است. از آن جا که اذن امام در احکام مربوطه دخالت و تأثیر دارد فقها به اذن و رضایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) به فتوحات پرداخته و در این باره دو نظریه موافق و مخالف ارائه کرده اند. در این مقاله در مورد هر دو دیدگاه بحث و بررسى صورت گرفته و مؤیدات و مرجحات دیدگاه نخست، طرح و تبیین مى شود.
References:
- 1. آل بحرالعلوم، سید محمد (م 1289ق)، بلغة الفقیه، تحقیق سید محمد تقى آل بحرالعلوم، تهران، مکتبة الصادق، 1362.
- 2. آل بحرالعلوم، سید محمد (م 1289ق)، بلغة الفقیه، شرح و تعلیق سید محمد تقى آل بحرالعلوم، تهران، مکتبة الصادق، 1403ق.
- 3. ابن ابى الحدید، عبدالحمید بن محمد (م 656ق); شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیة العظمى المرعشى النجفى،]بى تا[.
- 4. ابن ابى جمهور احسائى (م حدود880ق)، عوالى اللئالى العزیزیة فى الاحادیث الدینیة، تحقیق آیت الله مرعشى و شیخ مجتبى عراقى، قم، انتشارات سید الشهداء، 1403ق/1983م.
- 5. ابن اثیر، على بن ابى الکرم (م 630ق)، الکامل فى التاریخ، بیروت، دار صادر، 1399ق.
- 6. ابن ادریس حلى (م 598ق)، السرائر، تحقیقِ گروهى، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1410ق.
- 7. ابن بطریق اسدى حلى (م حدود600ق)، العمده، قم، تحقیق و نشر جامعه مدرسین، 1407ق.
- 8. ابن حمزه طوسى (م 560ق)، الوسیله إلى نیل الفضیله، تحقیق محمد حسون، قم، کتابخانه آیت اللله العظمى مرعشى نجفى، 1408ق.
- 9. ابن حنبل شیبانى، احمد بن محمد (م 241ق)، فضائل الصحابه، تحقیق وصى الله بن محمد عباس، مکه، دار العلم، 1403ق.
- 10. ابن زهره حلبى (م 585ق)، غنیة النزوع إلى علمى الاصول والفروع، تحقیق شیخ ابراهیم بهادرى، قم، مؤسسة الامام الصادق (علیه السلام)، 1417ق.
- 11. ابن شهر اشوب، (م 588ق)، مناقب آل ابى طالب، تحقیقِ گروهى از اساتید نجف اشرف، نجف، مطبعة الحیدریه، 1376.
- 12. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (م 376ق)، تاویل مختلف الحدیث، تحقیق اسماعیل اسعردى، بیروت، دار الکتب العلیمه.
- 13. ابن داود حلى، حسن بن على (م حدود 707ق)، رجال ابن داود، نجف، المطبعة الحیدریه، 1392ق.
- 14. ابوصلاح حلبى، تقى الدین بن نجم بن عبیدالله (م 447ق)، تقریب المعارف، تحقیق رضا استادى، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1404ق.
- 15. اردبیلى، محمد بن على (م 1101ق)، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، قم، مکتبة المحمدى.
- 16. اصفهانى (م 1361ق)، حاشیة المکاسب، تحقیق شیخ عباس محمد آل سباع، ]بى جا[، ناشر محقق، 1418ق.
- 17. امام خمینى، روح الله، (م 1409ق)، کتاب البیع، قم، موسسه اسماعیلیان، 1410ق.
- 18. بروجردى، سید على اصغر (م 1313ق)، طرائف المقال فى معرفة طبقات الرجال، تحقیق سید مهدى رجایى، قم، مکتبة آیة الله العظمى مرعشى، 1410ق.
- 19. بلاذرى، احمد بن یحیى (م 279ق)، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار، بیروت، دارالفکر، 1417 ق.
- 20. بیاضى، على بن یونس (م 877ق)، الصراط المستقیم الى مسحقى التقدیم، تحقیق محمد باقر بهبودى، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریه، 1384.
- 21. تسترى، شیخ اسدالله، کشف القناع عن حجیة الاجماع، قم، موسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
- 22. تسترى، شیخ محمد تقى، قاموس الرجال، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1410ق.
- 23. تفرشى، سید مصطفى بن حسین (م 1015ق)، نقدالرجال، قم، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)، 1418ق.
- 24. خوارزمى، موفق بن احمد بن محمد مکى (م 568ق)، المناقب، تحقیق شیخ مالک محمودى، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1411ق.
- 25. خوانسارى، سید احمد، جامع المدارک فى شرح المختصر النافع، تحقیق على اکبر غفارى، تهران، مکتبة الصدوق، 1355.
- 26. دینورى، ابوحنیفه، (م 282ق)، الأخبار الطوال، تحقیق عبد المنعم عامر، مصر، دار احیاء الکتب العربیه، 1960م.
- 27. روحانى، سید محمد صادق حسینى، فقه الصادق، قم، موسسه دار الکتاب، 1412ق.
- 28. زیعلى، جمال الدین (م 762ق)، نصب الرایة لاحادیث الهدایة، تحقیق ایمن صالح شعبانى، قاهره، دار الحدیث، 1415 - 1995م.
- 29. سبزوارى، محمد باقر بن محمد مؤمن (م 1090ق)، کفایة الاحکام، اصفهان، مدرسه صدر.
- 30. سید بن طاووس (م 664ق)، الطرائف، قم، انشارات خیام، 1371.
- 31. سید خویى (م 1413ق)، مصباح الفقاهة، ]بى جا[، وجدانى، 1371.
- 32. سید مرتضى، (م 436ق)، الذریعه الى اصول الشریعه، تحقیق ابوالقاسم گرجى، تهران، دانشگاه تهران، ]بى تا[.
- 33. سید خویى، ابوالقاسم (م 1413ق)، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، چاپ پنجم، 1413ق.
- 34. شبسترى، عبدالحسین، الفائق فى رواة و اصحاب الامام الصادق (علیه السلام)، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1418ق.
- 35. شهید اول، محمد بن مکى (م 786ق)، غایة المراد فى شرح نکت الارشاد، تحقیق عباس محمدى و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1418ق.
- 36. شیخ انصارى، مرتضى (م 1281ق)، المکاسب، تحقیقِ گروهى، قم، موسسه الهادى، 1417ق.
- 37. شیخ حر عاملى (م 1104ق)، تفصیل وسائل الشیعه، قم، تحقیق و نشر مؤسسه آل البیت(علیهم السلام)لاحیاء التراث، 1414ق.
- 38. شیخ صدوق، محمد بن على (م 381ق)، الخصال، تحقیق على اکبر غفارى، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ]بى تا[.
- 39. شیخ صدوق (م 381ق)، کتاب من لا یحضره الفقیه، تحقیق على اکبر غفارى، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1404ق.
- 40. شیخ طوسى، محمد بن حسن (م 460ق)، تهذیب الاحکام، تحقیق سید حسن خرسان، تصحیح شیخ محمد آخوندى، ]بى جا[، دارالکتب الاسلامیه، 1365.
- 41. شیخ طوسى، محمد بن حسن (م 460ق)، تلخیص الشافى.
- 42. شیخ طوسى، محمد بن حسن (م 460ق)، المبسوط فى فقه الامامیه، تحقیق، محمد تقى کشفى، تهران، المکتبة المرتضویه، 1387ق.
- 43. شیخ مفید، محمّد بن نعمان (م 413ق)، الاختصاص، تحقیق على اکبر غفارى، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ]بى تا[.
- 44. شیخ مفید، محمّد بن نعمان (م 413ق)، الارشاد فى معرفة على حجج الله على العباد، قم، مؤسسه آل البیت(علیهم السلام)، 1413ق.
- 45. شیخ طوسى، محمد بن حسن (م 460ق)، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تحقیق سید حسن موسوى خرسان، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1363.
- 46. شیخ طوسى، محمد بن حسن (م 460ق)، الفهرست، تحقیق شیخ جواد قیومى، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1417ق.
- 47. شیخ طوسى، محمد بن حسن (م 460ق)، رجال الطوسى، تحقیق سید محمد صادق آل بحرالعلوم، نجف، المطبعة الحیدریه، 1381ق.
- 48. شیخ طوسى، محمد بن حسن (م 460ق)، اختیار معرفة الرجال (رجال کشى)، تحقیق سید مهدى رجایى، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1404ق.
- 49. شیخ حسن بن زین الدین (م 1011ق)، التحریر الطاووسى، تحقیق فاضل جواهرى، قم، مکتبة آیة الله العظمى مرعشى، 1411ق.
- 50. طبرسى، احمد بن على (م حدود520ق)، الاحتجاج، تحقیق ابراهیم بهادرى و محمد هادى به، قم، دار الاسوه، 1416ق.
- 51. طبرى، محمد بن جریر بن رستم (شیعى) (م اوائل قرن چهارم هجرى)، دلائل الامامه، تحقیق قسم الدراسات الاسلامیة، قم، موسسة البعثه، 1413ق.
- 52. عاملى، سید جعفر مرتضى، الصحیح من سیرة النبى الأعظم، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1402ق.
- 53. علامه امینى، عبدالحسین (م 1392ق)، الغدیر فى الکتاب و السنه، بیروت، دار الکتاب العربى، 1379ق.
- 54. علامه امینى، عبدالحسین (م 1392ق)، الغدیر فى الکتاب و السنه; تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1366.
- 55. علامه حلى، حسن بن یوسف (م 726ق)، تذکرة الفقهاء، ]بى جا[، مکتبه الرضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، ]بى تا[.
- 56. علامه حلى، حسن بن یوسف (م 726ق)، قواعد الاحکام، قم، تحقیق و نشر مؤسسة النشر الاسلامى، 1413ق.
- 57. علامه حلى، حسن بن یوسف (م 726ق)، مختلف الشیعه، قم، تحقیق و نشر مؤسسة النشر الاسلامى، 1412ق.
- 58. علامه حلى، حسن بن یوسف (م 726ق)، منتهى المطلب، مقابله حسن پیشنماز، تبریز، ناشر حاج احمد، 1333.
- 59. علامه حلى، حسن بن یوسف (م 726ق)، خلاصة الاقوال فى معرفة الرجال، نجف، المطبعة الحیدریه، 1381ق.
- 60. عیاشى، محمد بن مسعود بن عیاش سلمى سمرقندى (م 320ق)، کتاب التفسیر معروف به تفسیر العیاشى، تحقیق سید هاشم رسولى محلاتى، ]بى جا[، المکتبة العلمیة الاسلامیه، ]بى تا[.
- 61. فاضل قطیفى (م حدود950ق)، السراج الوهاج لدفع عجاج قاطعه اللحاج، قم، تحقیق و نشر مؤسسة النشر الاسلامى، 1413ق.
- 62. فاضل شیبانى، شیخ ماجد بن فلاح (م حدود992ق)، رسالة فى الخراج، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1413ق.
- 63. قاضى ابن براج (م 481ق)، المهذب، تحقیق زیر نظر آیت الله سبحانى، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1406ق.
- 64. قاضى ابوحنیفه، محمد بن نعمان تمیمى (م 363ق)، شرح الاخبار فى مناقب الائمة الاطهار، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1414ق.
- 65. قمى، میرزا ابوالقاسم (م 1231ق)، جامع الشتات، تحقیق مرتضى رضوى، ]بى جا[، مؤسسه کیهان، 1413ق.
- 66. کلباسى، ابوالهدى بن محمد (م 1356ق)، سماء المقال فى علم الرجال، تحقیق سید محمد حسینى قزوینى، قم، مؤسسه ولى عصر(عج)، للدراسات الاسلامیه، 1419ق.
- 67. کلینى، محمد بن یعقوب (م 329ق)، الکافى، تحقیق شیخ محمد آخوندى، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1350.
- 68. کوفى، ابى القاسم، على بن احمد (م 352ق)، الاستغاثة فى بدع الثلاثه، ]بى جا، بى تا[.
- 69. مامقانى، عبدالله بن محمد حسن (م 1351ق)، تنقیح المقال فى علم الرجال، قم، افست از چاپ نجف، مطبعة المرتضویه، 1352ق.
- 70. متقى هندى (م 975ق)، کنز العمال، تحقیق شیخ بکرى حیانى ، شیخ صفوة السقا، بیروت، مؤسسة الرساله، ]بى تا[.
- 71. مجلسى، محمد باقر (م 1110ق)، بحار الانوار الجامعة لدُرَر أخبار الائمة الاطهار علیهم السلام، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق.
- 72. محب الدین طبرى، احمد بن عبدالله (م 694ق)، ذخائرالعقبى فى مناقب ذوى القربى، قاهره، مکتبة القدسى، 1356ق.
- 73. محب الدین طبرى، احمد بن عبدالله (م 694ق)، ریاض النَضِرة فى مناقب العشرة المبشرین بالجنه، بیروت، دارالندوه، ]بى تا[.
- 74. محقق اردبیلى (م 993ق)، رسالتان فى الخراج، قم، تحقیق و نشر جامعه مدرسین، 1413ق.
- 75. محقق اردبیلى (م 993ق)، مجمع الفائدة والبرهان، تحقیق اشتهاردى و عراقى و یزدى، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1403ق.
- 76. محقق بحرانى (م 1186ق)، الحدائق الناضره، تحقیق محمد تقى ایروانى، قم، جماعة المدرسین.
- 77. محقق حلى، (م 676ق)، المعتبر فى شرح المختصر، تحقیقِ گروهى زیر نظر آیت الله مکارم شیرازى، قم، مؤسسه سیدالشهداء(علیه السلام)، 1364.
- 78. محقق حلى، (م 676ق)، شرایع الاسلام فى مسائل الحلال والحرام، تحقیق سید صادق شیرازى، تهران، انتشارات استقلال، 1409ق.
- 79. محقق کرکى، على (م940ق)، الخراجیات، قم، تحقیق و نشر مؤسسة النشر الاسلامى، 1413ق.
- 80. محقق کرکى، على (م940ق)، رسائل الکرکى، تحقیق محمد حسون، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1412ق.
- 81. محقق نراقى ( 1245ق)، مستند الشیعه، مشهد، تحقیق و نشر مؤسسه آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث، 1415ق.
- 82. مناوى، محمد عبد الرؤوف (م 1331ق)، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، تحقیق احمد عبد السلام، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.
- 83. نجاشى، احمد بن على (م 450ق)، فهرست اسماء مصنفى الشیعه (رجال نجاشى)، تحقیق سید موسى شبیرى زنجانى، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1416ق.
- 84. نجفى، محمد حسن (م 1266ق)، جواهر الکلام، تحقیق شیخ عباس قوچانى، ]بى جا[، دارالکتب الاسلامیه - آخوندى، 1367.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Hedayat Panah, Mohammad reza.(2025) فتوحات خلفا از منظر فقهاى شیعه . , 3(1), 155-180
Mohammad reza Hedayat Panah."فتوحات خلفا از منظر فقهاى شیعه ". , 3, 1, 2025, 155-180
Hedayat Panah, M.(2025) 'فتوحات خلفا از منظر فقهاى شیعه ', , 3(1), pp. 155-180
