, Volume 4, Issue 1, No 13, Year 2025 , Pages 161-194

    بردگان از جاهلیت تا اسلام (تحلیل و بررسى تاریخى)

    Article Type: 
    Promotional
    Writers:
    Abdolreza Arab Abu Zaydabadi / دانشجوی دکترا تاریخ اهل بیت ع / arab417@yahoo.com
    Pages: 161-194
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :بردگان از جاهلیت تا اسلام (تحلیل و بررسى تاریخى)
    Abstract: 
    این نوشتار بخش دوم از مقالة «بردگان از جاهلیت تا اسلام » است . در بخش نخست گفته آمد که مبارزة دفعى اسلام با برده دارى و لغو یک بارة آن ، با موانعى جدى روبه رو بود. از این رو، اسلام کوشید تا به تدریج و با پدیدآوردن زمینه هایى ، بردگان را از اوضاع نابسامان و اسف بارشان رهایى بخشد، که محدود کردن اسباب و عوامل بردگى و گشودن درهاى آزادى بر روى بردگان از جملة آن ها بود. البته از آن جا که بردگان ، هم چنان بخشى ازجامعه را تشکیل مى دادند، عمده ترین تغییر و تحولات دربارة آنان در دورة اسلامى در حیطة رفتارى صورت گرفت . این تحولات به طور عمده در سه حوزه رخ داد: 1. رویکرد انسانى به بردگان ؛ 2. تغییر حقوق و قوانین بردگان ؛ 3. تغییر رفتار با بردگان . در این نوشتار با توجه به منابع اسلامى به شرح مختصرى دربارة هر یک از این سه حوزه پرداخته شده است .
    Keywords: 
    بردگان ، برده دارى ، رسول خدا… ، اسلام و آزادى بردگان.
    References: 
    • قرآن کریم ، ترجمه آیت الله مکارم شیرازى .
    • . نهج البلاغه ، ترجمه و تحقیق محمددشتى .
    • . آقایى ، بهمن ، فرهنگ حقوق بشر، تهران ، کتابخانه گنج دانش ، 1376.
    • . ابن ابى جمهور احسائى ، عوالى اللئالى العزیز بین الاحادیث و السنّه ، تحقیق مرعشى ، حجتى و عراقى ، چاپ اول : قم ، مطبعة سید الشهداء،1403ق .
    • . ابن اثیر، اسد الغابه ، تهران ، انتشارات اسماعیلیان ، [بى تا].
    • . ابن اسحاق ، محمد، السیرة النبویه ، تحقیق محمد محیى الدین عبدالحمید، [بى جا]، مکتبة محمد على صبیح و اولاده ، 1383ق .
    • . ابن حجر عسقلانى ، فتح البارى شرح صحیح البخارى ، چاپ دوم : بیروت ، دارالمعرفة للمطباعة و النشر، [بى تا].
    • . ابن حنبل ، احمد، مسند احمد، بیروت ، دار صادر، [بى تا].
    • . ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبرى ، بیروت : دار بیروت ، 1405ق .
    • . ابن شعبه ، حسن بن على بن حسین ، تحف العقول ، ترجمه احمد جنتى ، چاپ اول : [بى جا]، انتشارات علمیه اسلامیه ، 1363.
    • . ابن شهرآشوب ، مناقب آل ابى طالب ، تحقیق جمعى از اساتید نجف اشرف ، [بى جا]، 1376ق .
    • . امینى ، عبدالحسین ، الغدیر، بیروت ، دار الکتب العربى ، 1379ق .
    • . بحرانى ، الحدائق الناضره ، تحقیق محمد تقى ایروانى ، قم ، انتشارات اسلامى جامعة مدرسین ، [بى تا].
    • . بحرانى ، عبدالله، العوالم ، تحقیق مدرسه الامام المهدى ، چاپ اول : قم ، امیر، 1407ق .
    • . بخارى ، محمد بن اسماعیل ، صحیح بخارى ، بیروت ، دارالفکر، 1401ق .
    • . بغدادى ، عبداللّه ، قرب الاسناد، تحقیق موسسه آل البیت لاحیاء التراث ، چاپ اول : قم ، موسسه آل البیت لاحیاء التراث ، 1413ق .
    • . ترمذى ، محمد بن عیسى ، سنن ترمذى ، تحقیق عبدالوهاب عبداللطیف ، بیروت ، دارالفکر، 1403ق .
    • . تمیمى ، ابن حیون ، دعائم الاسلام ، تحقیق آصف بن على اصغر فیضى ، قاهره ، دارالمعارف ، 1383ق .
    • . تمیمى ، اسماعیل بن محمد بن فضل ، دلائل النبوه ، تحقیق محمد الحداد، ریاض ، دار طیبه ، 1409ق .
    • . ثعالبى ، عبدالرحمن بن محمد بن محلوف ابى زید، تفسیر ثعالبى (جواهر الحسان من تفسیر القرآن )، تحقیق عبدالفتاح ابوسند و دیگران ، چاپ اول : بیروت ، دار احیاء التراث العربى ، 1418ق .
    • . ثقفى کوفى ، ابراهیم بن محمد، الغارات ، تحقیق سید جلال الدین ارموى ، (براساس نسخة معجم فقهى آیت اللّه گلپایگانى )، [بى جا، بى تا].
    • . جبعى عاملى ، زین الدین (شهید ثانى )، الروضة البهیة فى شرح اللمعه الدمشقیه ، تصحیح مرکز النشر مکتب الاعلام الاسلامى ، چاپ ششم :[بى جا]، مرکز النشر مکتب الاعلام الاسلامى ، 1371.
    • . جعفریان ، رسول ، تاریخ تشیع در ایران ، قم ، انصاریان ، 1375.
    • . جمعى از نویسندگان ، تفسیر نمونه ، زیر نظر ناصر مکارم شیرازى ، تهران ، دار الکتب الاسلامیه ، 1353.
    • . جواد على ، المفصل فى تاریخ العرب قبل الاسلام ، بیروت ، دار العلم للملایین ، بغداد، مکتبة النهضه ، 1976م .
    • . حرعاملى ، محمدبن حسن ، وسائل الشیعه الى تحصیل مسائل الشیعه ، تحقیق موسسه آل البیت لاحیاء التراث ، چاپ دوم : قم ، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث ، 1414ق .
    • . الحلى ، حسن بن یوسف بن على بن مطهر، تذکرة الفقهاء، مکتبة الرضویه لاحیاء الا´ثار الجعفریه ، [بى جا، بى تا].
    • . ، منتهى المطلب ، تحقیق قسم الفقه فى مجمع البحوث الاسلامیه ، مشهد، آستان قدس رضوى ، 1412ق .
    • . خطیب بغدادى ، احمد بن على ، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفى عبدالقادر عطاء، چاپ اول : بیروت ، دارالکتب العلمیه ، 1417ق .
    • . خمینى ، روح اللّه ، تحریرالوسیله ، قم ، اسماعیلیان ، دار الکتب العلمیه ، 1390ق .
    • . رازى ، فخرالدین ، تفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب )، چاپ اول : بیروت ، دارالکتب العلمیه ، 1411ق .
    • . الزحیلى ، وهبه ، تفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعه و النهج ، بیروت ، دارالفکر المعاصر، 1411ق .
    • . سجستانى ، سلیمان بن اشعث ، سنن ابى داود، چاپ اول : بیروت ، دارالفکر، 1410ق .
    • . سمهودى ، نورالدین على بن احمد، وفاء الوفاء باخبار دار المصطفى ، تحقیق محمد محیى الدین عبدالحمید، چاپ اول : بیروت ، دار المکتب العلمیه ، 1404ق .
    • . سنن النبى ، قسم الحدیث فى مجمع البحوث الاسلامیه ، اشراف کاظم مدیر شانه چى ، مشهد، آستان قدس رضوى ، 1414ق .
    • . سید بن طاووس حسینى ، على بن موسى ، فرج المهموم فى تاریخ علماء النجوم ، چاپ اول : دارالذخائر للمطبوعات ، [بى جا، بى تا].
    • . سیوطى ، جلال الدین ، الجامع الصغیر فى احادیث البشیر النذیر، چاپ اول : بیروت ، دارالفکر، 1401ق .
    • . ، الدر المنثور، چاپ اول : [بى جا]، دار المعرفه ، 1365ق .
    • . شوکانى ، محمد بن على ، نیل الاوطار، بیروت ، دار الجلیل ، 1973م .
    • . شیخ صدوق ، من لا یحضره الفقیه ، تحقیق على اکبر غفارى ، چاپ دوم : قم ، انتشارات جامعة مدرسین ، 1404ق .
    • . طباطبایى ، سیدمحمدحسین ، المیزان ، ترجمه سید محمد باقر موسوى همدانى ، قم ، جامعه مدرسین ، [بى تا].
    • . ، المیزان فى تفسیر القرآن ، قم ، موسسه نشر اسلامى ، 1402ق .
    • . ، سنن النبى … ، تحقیق محمد هادى فقهى ، قم ، انتشارات اسلامى ، 1419ق .
    • . طباطبایى یزدى ، محمدکاظم ، العروة الوثقى ، چاپ دوم : بیروت ، موسسه الاعلمى ، 1409ق .
    • . طبرسى ، فضل بن حسن ، مجمع البیان فى تفسیر القرآن ، تحقیق گروهى از علما و محققان ، بیروت ، موسسه الاعلمى للمطبوعات ، 1415 ق .
    • . طبرى ، محمد بن جریر، تاریخ الطبرى ، تحقیق جمعى از علما، بیروت ، موسسه الاعلمى ، 1879م .
    • . ، جامع البیان فى تاویل اى القرآن (تفسیر طبرى )، تحقیق صدقى جمیل عطار، بیروت ، دارالفکر، 1415ق .
    • . طوسى ، محمد بن حسن ، تهذیب الاحکام فى شرح المقنعه ، تحقیق سیدحسن خرسان ، چاپ چهارم : تهران ، دارالکتب الاسلامیه ، 1365.
    • . عسقلانى ، ابن حجر، الاصابه فى تمییز الصحابه ، تحقیق عادل احمد عبدالموجود، بیروت ، دار الکتب العلمیه ، 1415ق .
    • . عطاردى ، عزیزالله، مسند الامام رضا(علیه السلام) ، مشهد، آستان قدس رضوى ، 1046ق .
    • . غزالى ، ابو حامد محمد، احیاء علوم الدین ، بیروت ، دارالکتب العلمیه ، 1406ق .
    • . قرطبى ، ابى عمر یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبر، الاستیعاب فى معرفه الاصحاب ، تحقیق على محمد معوض و عادل احمدعبدالموجود، چاپ اول : بیروت ، دارالکتب العلمیه ، 1415ق .
    • . قزوینى ، محمد بن یزید، سنن ابن ماجه ، تحقیق محمد فواد عبدالباقى ، بیروت ، دار الفکر، [بى تا].
    • . کاژدان .آ و دیگران ، تاریخ جهان باستان ، ترجمه صادق انصارى ، على الله همدانى و محمدباقر مومنى ، تهران ، نشر اندیشه ، 1353.
    • . کلینى ، محمدبن یعقوب ، الکافى ، تحقیق على اکبر غفارى ، چاپ سوم : تهران ، دار الکتب الاسلامیه ، 1388ق .
    • . گرونیام ، گستاو، اسلام در قرون وسطى ، ترجمة غلامرضا سمیعى ، تهران ، البرز، 1373.
    • . گروه حدیث بنیاد پژوهش هاى اسلامى ، سنن النبى ، زیر نظر کاظم مدیر شانه چى ، مشهد، آستان قدس رضوى ، بنیاد پژوهش هاى اسلامى ،1419ق .
    • . متقى هندى ، کنز العمال ، تحقیق بکرى حیانى و صفوة السقا، بیروت ، موسسة الرساله ، 1409ق .
    • . مجلسى ، محمدباقر، بحارالانوار، چاپ دوم : بیروت ، موسسة الوفاء، 1403ق .
    • . موسوى خویى ، ابوالقاسم ، منهاج الصالحین ، چاپ بیست و هشتم : نجف ، مطبعة النعمان ، 1317ق .
    • . میبدى ، ابولفضل رشیدالدین ، کشف الاسرار و عدة الابرار (تفسیر خواجه عبدالله انصارى )، تحقیق على اصغر حکمت ، تهران ، امیرکبیر، 1371.
    • . نجفى ، محمد حسن ، جواهر الکلام فى شرح شرایع الاسلام ، تحقیق عباس قوچانى ، محمد قوچانى و على آخوندى ، چاپ سوم ، تهران ، دارالکتب الاسلامیه ، 1378 ـ 1397ق .
    • . نسائى ، احمد بن شعیب ، سنن الکبرى ، تحقیق عبدالغفار سلیمان بندارى و سید کسروى حسن ، بیروت ، دار الکتب العلمیه ، 1411ق .
    • . نورى طبرسى ، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل ، تحقیق موسسه آل البیت لاحیاء التراث ، چاپ اول : قم ، موسسه آل البیت(علیهم السلام)،1408ق .
    • . نیازمند، یدالله، تاریخ بردگى ، تهران ، [بى نا]، 1349.
    • . ، تاریخ بردگى ، تهران ، [بى نا]، 1349.
    • . نیشابورى ، فضل بن شاذان ، الایضاح ، تحقیق سید جلال الدین ارموى محدث ، [بى جا، بى تا] (بر اساس نسخة معجم فقهى آیت اللّه گلپایگانى ).
    • . نیشابورى ، مسلم بن حجاج ، صحیح مسلم ، بیروت ، دار الفکر، [بى تا].
    • . واقدى ، محمدبن عمر، المغازى ، بیروت ، موسسه العلمى للمطبوعات ، 1401ق .
    • . ویل دورانت ، تاریخ تمدن ، ترجمه حمید عنایت و دیگران ، تهران ، آموزش انقلاب اسلامى ، 1370.
    • . یوسفى غروى ، محمدهادى ، موسوعة التاریخ الاسلامى ، چاپ اول : قم ، مجمع الفکر الاسلامى ، 1417ق .
    • 139 reads
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Arab Abu Zaydabadi, Abdolreza.(2025) بردگان از جاهلیت تا اسلام (تحلیل و بررسى تاریخى). , 4(1), 161-194

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Abdolreza Arab Abu Zaydabadi."بردگان از جاهلیت تا اسلام (تحلیل و بررسى تاریخى)". , 4, 1, 2025, 161-194

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Arab Abu Zaydabadi, A.(2025) 'بردگان از جاهلیت تا اسلام (تحلیل و بررسى تاریخى)', , 4(1), pp. 161-194

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Arab Abu Zaydabadi, A. بردگان از جاهلیت تا اسلام (تحلیل و بررسى تاریخى). , 2025; 4(1): 161-194