, Volume 8, Issue 2, No 30, Year 2025 , Pages 157-182
The Reflection of the Conditions of Dhemmi Christians in Islamic Resources (from the Early days of Islam until the Umayyad Period)
Article Type:
Promotional
Writers:
Masoumeh Yadollahpoor / MA in Iranology, History Department, Shahid Beheshti University / masoom8227@yahoo.com
Ali mohammad walawi / Associate professor Al-Zahra University
Abstract:
After the advent of Islam, the Christians could, according to the Holy Quran, verse 29 of Chapter 9 (the Repentance), keep on following their religion and live among Muslims provided that they paid tributes. Without making a critical study of the views of those historians who wrote about Dhemmis, especially Christian Dhemmis, the knowledge of the theoretical and practical lifestyle of the holy Prophet and the caliphs after him will be of no avail. On the other hand, it seems that following the expansion in the conquests in the Christian-populated regions and the increase in the number of Dhemmis in the Islamic society, the legal issues about Dhemmis were given more attention.
The present paper investigates the condition of Christians as reflected in Islamic resources and so such resources like general and regional history books, books on biographies and battles in Islam, fiqhi resources, books on conquests and kharaj(tributes), literary books, books about kings' conducts etiquette and geographical resources, have been separately studied. These studies show that contradictory accounts of the religious, social, and economic conditions of Dhemmi Christians are included in historical and fiqhi resources.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بازتاب اخبار مسیحیان ذمی در منابع اسلامی (از آغاز اسلام تا پایان دوره اموی)
Abstract:
مسیحیان بعد از ظهور اسلام، طبق آیه 29 سوره توبه می توانستند بر دین خود باقی مانده و با پرداخت جزیه به عنوان اهل ذمه در کنار مسلمانان به زندگی خود ادامه دهند. دستیابی به سیره نظری و عملی پیامبر(ص) و خلفای بعد از ایشان بدون بررسی و نقد دیدگاه های مورخان که در ارتباط با اهل ذمه، بخصوص مسیحیان ذمی، مطلب نگاشته اند، خالی از آثار مطلوب خواهد بود. از سوی دیگر، به نظر می رسد بعد از گسترش فتوحات در مناطق مسیحی نشین و درپی آن افزایش تعداد ذمیان در جامعه اسلامی، مباحث حقوقی مربوط به ذمیان به شکل جدی تر مطرح شد.
در این مقاله، بازتاب حیات مسیحیان ذمی در منابع اسلامی، همچون تاریخ های عمومی، محلی، سیره و مغازی، منابع فقهی، کتاب های فتوح و خراج، ادبی و آداب الملوک ها و سرانجام منابع جغرافیایی به طور جداگانه بررسی و مطالعه می شود. بر اساس مطالعات انجام شده در این مقاله، گزارش های متفاوت و متناقضی از حیات دینی ـ اجتماعی و اقتصادی مسیحیان ذمی در منابع تاریخی و فقهی ثبت شده است.
References:
- ابشهي، شهاب‌الدين محمد، المُسْتَطْرَفُ من كل فن‌المستظرف، بي‌جا، بي‌نا، بي‌تا.
- ابن ابي‌اصيبعه، موفق‌الدين ابي‌العباس، عيون‌الانباء في طبقات‌الاطباء، شرحه نزار رضا، بيروت، دارالمكتب‌الحياه، 1965.
- ابن ابي‌الحديد، عبدالحميد‌بن‌هبه الله، شرح نهج‌البلاغه، ترجمة مهدوي دامغاني، تهران، ني، 1368.
- ابن اثير، عزالدين ابوالحسن‌بن‌علي، الكامل في‌التاريخ، بيروت، دارالفكر، 1987.
- ابن جوزي، ابي‌الفرج عبدالرحمن‌بن‌علي، مناقب عمربن‌خطاب، بيروت، دارالمكتب الهلال، 1989.
- ابن‌خلدون،عبدالرحمن، مقدمة ابن خلدون، ترجمة محمد پروين گنابادي، تهران، بنگاه نشر و ترجمة كتاب، 1352.
- ابن شداد، ابوعبدالله عزيزالدين، اعلاق‌الخطيره في ذكر امراءالشام و الجزيره، عني بنشره سامي الدهان، دمشق، المطبعه كاثوليكيه، 1956.
- ابن عساكر، علي‌بن‌حسن، تهذيب تاريخ دمشق‌الكبير، هذبه عبدالقادر بدران، بيروت، دارالاحيا‌ء التراث‌العربي، 1987.
- ابن فضل‌الله‌العُمري، مسالك‌الأَبصار في ممالك‌الامصار، تحقيق احمد زكي پاشا، قاهره، دارالكتب‌المصريه، 1924.
- ابن قيم جوزيه، شيخ شمس‌الدين ابي عبدالله محمد‌بن‌ابي بكر، احكام اهل‌الذمه، حققه صبحي صالح، دمشق، مطبعه جامعه، 1381.
- ابن منظور، ابي‌الفضل جمال الدين محمد‌بن‌مكرم، لسان العرب، قم، ادب‌الحوزه، 1363.
- ـــــ، ابي‌الفضل جمال الدين محمد‌بن‌مكرم، لسان العرب، قم، نشر ادب‌الحوزه، 1363.
- ابن‌اخوَه، محمد احمدالقرشي، معالم‌القربه في احكام‌الحسبه(آيين شهرداري)، ترجمة جعفر شعار، تهران، ترجمه و نشر كتاب، 1360.
- ابن‌خَلَكان، احمدبن محمد، وفيات‌الاعيان اَنْباءُ اَبْناءِ‌الزّمان، حققه احسان عباس، بيروت، دارالاحياءالتراثالعربي، 1968.
- ابن‌سعد، محمد، طبقات‌الكبري، ترجمة محمود مهدوي دامغاني، تهران، نو، 1365.
- ابن‌عديم، عمر‌بن‌احمد، زبده‌الحلب من تاريخ‌الحلب، عني بنشره سامي الدهان، دمشق، مطبعه كاثوليكيه، 1951.
- ابن‌‌قتيبة دينوري، ابومحمد عبدالله‌بن‌مسلم، عيون‌الاخبار، شرحه يوسف علي‌الطويل، بيروت، دارالفكر، 1995.
- ـــــ ، المعارف، بيروت، دارالكتب العلميه، 1987.
- ابن‌مُسكويه رازي، ابوعلي، تجارب‌الامم و تعاقب‌الهمم، حققه و قدم له الدكتور ابوالقاسم امامي، تهران، دارالسروش، 1363.
- ابن‌هشام، ابومحمد عبدالملك، سيره‌النبويه، حققها مصطفي‌السفا و ابراهيم‌الابياري، بيروت، دارالقلم، بي‌تا.
- ابوالفداء، عمادالدين اسماعيل، المختصر في اخبار‌البشر معروف به تاريخ ابوالفداء، مصر، حسينيه مصر، بي‌تا.
- ابوعبيده، قاسم‌بن‌سلام، الاموال، تحقيق محمد خليل هراس، قاهره، 1981.
- أبونا، الاب‌البير، تاريخ‌الكنيسه‌السريانيه‌الشرقيه من مجئ الاسلام حتي نهايه‌العصر‌العباسي، بيروت، بيروت، دارالمشرق، 1993.
- ابويوسف، كتاب‌الخراج، بيروت، دارالمعرفه، بي‌تا.
- ابي‌القاسم عبدالرحمن‌بن‌عبدالحكم، فتوح مصر و اخبارها، ليدن، مطبعه بريل، 1920.
- ازدي، ابواسماعيل، فتوح‌الشام، تصحيح ناسويس‌الايرلاندي، كلكته، 1854.
- ازرقي، ابووليد محمد، اخبار مكه، ترجمة مهدوي دامغاني، تهران، بنياد، 1368.
- اصفهاني، ابوالفرج، الاغاني، كتب‌الحواشيه عبد علي مهنا و سميرجابر، دارالكتب‌العلميه، 1992.
- اصفهاني، حمزة، سِنِي الملوك‌الارض و الانبياء، ترجمة جعفر شعار، تهران، بنياد فرهنگ ايران، 1346.
- اندلسي، قاضي صاعد، طبقات‌الامم، نشره اب لويس شيخواليسوعي، بيروت، مطبعه كاثوليكيه، 1912.
- بلاذري، احمد‌بن‌يحيي، فتوح‌البلدان، ترجمة محمد توكل، تهران، نقره، 1367.
- بلاذري، احمد‌بن‌علي، انساب‌الاشراف، حققه و قدم له استاد‌الدكتور سهيل زكار و رياض زركلي، بيروت، دارالفكر، 1996.
- تريتون، آرثر ستانلي، اهل‌الذّمه، ترجمة حسن حبشي، مصر، دارالفكر.
- تَغري بردي، جمال‌الدين‌ابن‌المحاسن يوسف، النجوم‌الزاهره في ملوك مصر و القاهره، قاهره، وزاره‌الثقافه والارشاد‌القومي، 1963.
- جهشياري، ابوعبدالله محمد‌بن‌عبدوس، الوزراء والكتّاب، ترجمة ابوالفضل طباطبايي، تهران، تابان، 1348.
- حَمَوي، ياقوت، معجم‌البلدان، تحقيق فريد عبدالعزيز‌الجُندي، بيروت، دارالكتب‌العلميه، 1990.
- شافعي، محمد‌بن‌ادريس، اَلَأُم، بيروت، دارالمعرفه، بي‌تا.
- شيخواليسوعي، أب لوئيس، النصرانيه و آدابها بين عرب الجاهليه، بيروت، دارالمشرق، 1989.
- صولي، محمد‌بن‌يحيي، ادب‌الكتاب، نسخه و عني بتحقيقه بهجه‌الاثري، بغداد، مكتب‌العربيه، 1341.
- طبري، محمد‌بن‌جرير، تاريخ‌الرسل والملوك، تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم، بيروت، دارالتراث، 1967.
- طََرطوشي، ابوبكر محمد، سراج‌الملوك، بي‌جا، بي‌نا، 1289.
- قلقشندي، ابي العباس احمد‌بن‌علي، صبح‌الاعشي في صناعه‌الانشاء، قاهره، وزاره‌الثقافه و الارشاد‌القومي، مؤسسه‌المصريه‌العامه، 1963.
- كندي، محمد‌بن‌عمر يوسف، كتاب الولاه و كتاب‌القضاه، مهذباً فن‌كست، دارالكتاب‌الاسلامي، بي‌تا.
- مالك‌بن‌انس، المُؤَطَأَ، صححه محمد فؤاد عبدالباقي، بيروت، دارالاحياءالتراثالعربي، بي‌تا.
- ماوردي، ابي‌الحسن علي‌بن‌محمد، احكام‌السلطانيه في‌الولايات‌الدينيه، بيروت، دارالكتاب‌العربي، 1994.
- مبرد(ابن عباس محمد‌بن‌يزيد)، الكامل في‌اللغه و الادب،، بيروت، مؤسسه‌المعارف، بي‌تا.
- مسعودي، ابوالحسن علي‌بن‌حسين، مروج‌الذهب‌و‌معادن الجواهر، وضعه فهارسها يوسف اسعد داغر، قم، مؤسسة دارالهجره، 1409.
- ـــــ ، التنبيه‌و‌الاشراف، عني بتصحيحه عبدالله اسماعيل‌الصاوي، قاهره، بي‌تا، بي‌نا.
- مقدسي، محمد‌بن‌احمد،احسن‌التقاسيم‌في‌المعرفه‌الاقاليم، وضع مقدمته محمد مخزوم، بيروت، دارالحيا‌ءالتراث‌العربي، 1987.
- مقريزي، تقي‌الدين محمد‌بن‌علي، المواعظ‌والاعتبار بذكر‌الخطط و الآثار، مصر، مطبعه‌النيل، 1326.
- نولدكه، تئودور، تاريخ ايرانيان و اعراب در زمان ساسانيان، ترجمة عباس زرياب خوئي، تهران، انجمن آثار ملي، 1358.
- واقدي، محمد‌بن‌عمر، المغازي، ترجمة مهدوي دامغاني، تهران، دانشگاهي، 1366.
- ـــــ ، فتوح‌الشام، قاهره، بي‌نا، 1315.
- ولهاوزن، يوليوس، تاريخ الدوله‌العربيه، ترجمة محمد عبدالهادي ابوربده و حسن يونس، قاهره، التأليف و الترجمه و النشر قاهره، 1958.
- يعقوبي، احمدبن‌اسحاق، تاريخ يعقوبي، بيروت، دارالصادر، بي‌تا.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Yadollahpoor, Maryam, Yadollahpoor, Masoumeh, walawi, Ali mohammad.(2025) The Reflection of the Conditions of Dhemmi Christians in Islamic Resources (from the Early days of Islam until the Umayyad Period). , 8(2), 157-182
Maryam Yadollahpoor; Masoumeh Yadollahpoor; Ali mohammad walawi."The Reflection of the Conditions of Dhemmi Christians in Islamic Resources (from the Early days of Islam until the Umayyad Period)". , 8, 2, 2025, 157-182
Yadollahpoor, M, Yadollahpoor, M, walawi, A.(2025) 'The Reflection of the Conditions of Dhemmi Christians in Islamic Resources (from the Early days of Islam until the Umayyad Period)', , 8(2), pp. 157-182
