, Volume 9, Issue 2, No 33, Year 2025 , Pages 41-62

    The Role of Ibn Abi Al-Hadid's Historiography and Historicism in the Revival of the Historical Ground of the Text of Nahjol Balāghah text

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Mohsen Raf'at / PhD student of Quranic sciences and traditions, Qom University / mohsenrafaat@gmail.com
    Abstract: 
    Ibn Abi Al-Hadid Al- Mu‘tazili is considered as the most famous commentator of Nahjol Balaghāh and his book as one of the most outstanding commentaries. The important feature of his book is his proper understanding of Imam Ali's sayings. Proper understanding is also contingent upon the historicism of every component to which paid special attention to explain and interpret Imam Ali's sayings correctly. Among the best means which Ibn Abi-Al-Hadid used in order to interpret Imam Ali's sayings properly are: considering the geographical context of the sayings, stating the reason behind the sayings, and attempting to find the date the sayings. Furthermore, he was able to use context-based criticism (textual criticism), individuals' genealogy, others' citations, famous narrations and historical traditions in historicism of the different narrations. No doubt, the most important criticism about his commentary is the influence of theology and his sectarian attitude resulting from his religious fanaticism and enmity towards Shi'ism, and so, due to his Mu‘tazilite bias he has sometimes neglects historicism and his sectarian understanding takes priority over proper understanding.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :نقش تاریخ‌نگاری و تاریخی‌نگری ابن ابی‌الحدید در بازیابی بستر تاریخی متن نهج البلاغه
    Abstract: 
    ابن ابی الحدید معتزلی، مشهورترین شارح نهج البلاغه و کتاب او از برجسته ترین شرح های نهج البلاغه است. ویژگی مهم این کتاب در فهم صحیح کلام امام است، فهم صحیح نیز در گرو تاریخی نگری هر مؤلفه است که وی توجه خود را بدان معطوف ساخته تا کلام امام علی(ع) صحیح تبیین و تفسیر شود. توجه به جغرافیا و فضای سخن، بیان سبب صدور و اهتمام به یافتن تاریخ ایراد کلام امیرمؤمنان(ع) از مهم ترین ابزارهایی است که وی بدان نظر داشته تا سخن امام در جایگاه خویش خوش نشیند. ضمن آنکه نقد بر اساس سیاق کلام، نسب اشخاص، منقولات دیگران، اخبار مشهور و روایات تاریخی از جمله ابزارهایی است که ابن ابی الحدید توانسته در تاریخی نگری به اخبار مختلف به کارگیرد. البته تأثیرپذیری کلامی و برخوردهای فرقه گرایانه را می توان مهم ترین نقد شرح او دانست که از تعصب اعتقادی و عناد با مذهب شیعه نشئت می گیرد، چرا که برخی اوقات وی به سبب تعصب اعتزالی، تاریخی نگری را به کنار نهاده و فهم فرقه ای خویش را بر فهم صحیح، مقدم دانسته است.
    References: 
    • ابن أبي الحديد، عبدالحميد (1378ق)، شرح نهج البلاغه، تحقيق محمد أبوالفضل إبراهيم، بي‌جا، دار إحياء الكتب العربية.
    • ابن خلكان، أحمد‌بن محمد (1397ق)، وفيات الأعيان وأنباء أبناء الزمان، تحقيق إحسان عباس، بيروت، دارصادر.
    • ابن كثير، أبو الفداء اسماعيل (1407 ق)، البداية و النهاية، بيروت، دار الفكر.
    • بحرانى‏، ابن ميثم (1362)، شرح‏نهج‏البلاغه، چ دوم، بي‌جا، دفترنشرالكتاب‏.
    • حسني، علي‌اكبر (1385)، تاريخ تحليلي صدر اسلام، تهران، دانشگاه پيام ‌نور.
    • حسيني خطيب، سيد عبدالزهراء (1409ق) مصادر نهج البلاغه و أسانيده، ط الرابعة، بيروت، دارالزهراء.
    • داوري‌چلقائي، احد، فضاي فرهنگي‌ـ اجتماعي صدور خطبه‌هاي نهج‌البلاغه (بهار 1389)، مطالعات تفسيري، ش 1، ص 121 ـ 141.
    • دائرة المعارف الإسلامية الكبري (1416ق)، تهران، مركزدائرة المعارف الإسلاميةالكبري.
    • دلشاد تهراني، مصطفي (1382)، چشمه خورشيد (آشنايي با نهج البلاغه)، چ دوم، تهران، دريا.
    • ـــــ (1388)، دلالت دولت (آيين نامه‌ي حكومت و مديريت در عهد نامه مالك اشتر)، تهران، دريا.
    • رحمان‌ستايش، محمدكاظم و محسن رفعت (زمستان 1390)، بررسي روش نقدي ابن ابي‌الحديد در شرح نهج البلاغه، شيعه‌شناسي، شماره 36، ص 177 ـ 222.
    • رضي، محمد‌بن الحسين (1387)، ترجمه سيد جعفر شهيدي، چ بيست و هشتم، تهران، علمي و فرهنگي.
    • ـــــ (1407ق)، نهج البلاغه، تحقيق صبحي الصالح، قم، دارالهجرة.
    • رفعت، محسن (1389)، بررسي روش فقه الحديثي ابن ابي‌الحديد در شرح نهج البلاغه، پايان نامه كارشناسي ارشد، علوم قرآن و حديث، پرديس قم، دانشگاه تهران.
    • سليماني، داود، اسباب صدور حديث (پاييز و زمستان 83)، مقالات و بررسي‌ها، ش 76، ص 65 ـ 80.
    • طهراني، آقابزرگ (بي‌تا)، الذّريعة الي تصانيف الشيعة، ط الثانية، بيروت، دارالاضواء.
    • عاملي، حسين جمعه (1403ق)، شروح نهج البلاغه، بيروت، مطبعة الفكر.
    • فاخوري، حنا (1383ق)، تاريخ الأدب العربي، ط الثالثة، تهران، توس.
    • فراتي، علي اكبر (1386)، المنهج اللغوي في شرح ابن ابي‌الحديد، پايان نامه كارشناسي ارشد، علوم حديث، دانشكده علوم حديث، تهران.
    • ـــــ ، روش لغوي ابن‏أبي‏الحديد در شرح نهج البلاغه (زمستان 1388)، پژوهش‌هاي قرآن و حديث، ش1.
    • فراتي، علي اكبر و محسن رفعت (پاييز 1389)، بررسي منابع تاريخي ابن ابي‌الحديد در شرح نهج البلاغ، تاريخ در آينه‌ پژوهش، شماره‌ 27، ص 105 ـ 134.
    • كتبي، محمد‌بن شاكر (بي‌تا)، فوات الوفيات و الذيل عليها، تحقيق إحسان عباس، بيروت، دارصادر.
    • مسعودي، عبدالهادي (1384)، روش فهم حديث، تهران، سمت و دانشكده علوم حديث.
    • معروف حسني، هاشم (1382)، سيرة الائمة الاثني عشر، ترجمه محمد مقدس، چ چهارم، تهران، امير كبير.
    • مكارم شيرازى‏، ناصر (آيت الله) (1375)، پيام‏امام (‏شرح ‏تازه ‏و جامعى‏برنهج‏البلاغه)، تهران، دارالكتب‏الاسلامية.
    • الموسوي، محسن باقر (1423ق)، المدخل إلي علوم نهج البلاغه، بيروت، دار العلوم.
    • مهدوي‌راد، محمدعلي و محسن رفعت (پاييز و زمستان 1390)، بررسي روشهاي ابن ابي‌الحديد در فهم متن نهج البلاغه، حديث‌پژوهي، شماره 6، ص 31 ـ 78.
    • مهريزي، مهدي، نگاهي تاريخي به مسأله فقه و زمان (1374)، آينه پژوهش، ش36، ص 4 ـ 25.
    • نقوى قاينى خراسانى، سيد محمد تقى (بي‌تا)، مفتاح‏السعادة في‏شرح ‏نهج‏البلاغه، تهران، مكتبةالمصطفوى.
    • هاشمي خويي، ميرزا حبيب الله (1358)، منهاج البراعة في شرح نهج البلاغه، تصحيح سيد ابراهيم ميانجي، ط الرابعة، تهران، مكتبة الاسلامية.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Raf'at, Mohsen.(2025) The Role of Ibn Abi Al-Hadid's Historiography and Historicism in the Revival of the Historical Ground of the Text of Nahjol Balāghah text . , 9(2), 41-62

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mohsen Raf'at."The Role of Ibn Abi Al-Hadid's Historiography and Historicism in the Revival of the Historical Ground of the Text of Nahjol Balāghah text ". , 9, 2, 2025, 41-62

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Raf'at, M.(2025) 'The Role of Ibn Abi Al-Hadid's Historiography and Historicism in the Revival of the Historical Ground of the Text of Nahjol Balāghah text ', , 9(2), pp. 41-62

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Raf'at, M. The Role of Ibn Abi Al-Hadid's Historiography and Historicism in the Revival of the Historical Ground of the Text of Nahjol Balāghah text . , 2025; 9(2): 41-62