, Volume 15, Issue 1, No 44, Year 2025 , Pages 101-124
Reviewing and Criticizing the Reports Related to the Oppositions against Imam Hasan (P.B.U.H.)' Peace Based on the Analysis of the Opposers' Attitudes and the Sources of the Objections
Article Type:
Research
Writers:
✍️ Mohammad reza Hedayat Panah / Associate Professor History Department Research Institute of Hawzeh and Uni.
Abstract:
According to the sources, some Shiites were opposed Imam Hasan (P.B.U.H.) after his peace and addressed the Imam with offensive statements. Actually, carelessness of some researchers to the issues such as, the diversity of documents and sources, the diversity in the attitudes of the objections, inaccessibility to the correct versions of the statements, and uncertainty about the time and place of objections, provided the conditions for the opponents to reflect these traditions in their works. Describing the event in a firm and comprehensive form, this paper attempts to examine a claim that, the Shiite elders and the followers of Imam did not disobey Imam Hasan (P.B.U.H.) and they did not insult his holiness. Findings show that, given the roots of the objections in the Khawarijs' way of thinking and the distortions of the Umayyad supporters to demolish and weaken the Ahl al-Bayt (P.B.U.T.), the theory of the opposition of the companions of Imam Hasan (P.B.U.H.) with his holiness is incorrect and incomplete.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بازخوانی و نقد گزارش‌های اعتراض به صلح امام حسن علیه السلام (بر اساس تحلیل رویکردها و ادبیات معترضان و منابع اعتراض)
Abstract:
مطابق نقل منابع، برخی شیعیان پس از صلح امام حسن علیه السلام، به مخالفت برخاسته، با عبارات موهن، آن امام را مورد خطاب قرار دادند. کم توجهی برخی محققان به مباحث مبهمی همچون گوناگونی اسناد و منابع، تنوع ادبیات اعتراض و نبود قرائت صحیح از گفته ها و نامشخص بودن بستر زمانی و مکانی اعتراض ها، سبب انعکاس این روایات در آثار مخالفان شده است. نوشته‌ی حاضر می کوشد تا با توصیف دقیق و جامع واقعه، مدعای مخالفت نکردن بزرگان شیعه با امام حسن علیه السلام و توهین نکردن طرف داران به آن حضرت را به آزمون بگذارد. این تحقیق نشان می دهد علاوه بر ریشه داشتن اعتراض ها در اندیشه‌ی خوارج و تحریف صورت گرفته توسط جریان طرفدار حکومت اموی با هدف تخریب و تضعیف اهل بیت علیهم السلام، می توان نظریه‌ی اعتراض اصحاب امام حسن علیه السلام را نادرست و ناقص دانست.
References:
- ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، قم، اسماعيليان، 1378ق.
- ابن اثیر، علي‌بن محمد، اسدالغابه، بیروت، دارالکتاب العربی، بیتا.
- ابن‌عساکر، علي‌بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
- ابن‌شهر آشوب مازندراني، محمدبن على، مناقب آل ابى‌طالب، نجف، مكتبة الحيدريه، 1376ق.
- ابن‌اثیر، علي‌بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر، 1386ق.
- ابن‌اعثم کوفی، احمد، الفتوح، تحقيق على شيرى، بيروت، دار الاضواء، 1411ق.
- ابن‌حبان، محمد، الثقات، هند، مؤسسة الکتب الثقافیه، بیتا.
- ابن‌حبان، محمد، کتاب المجروحین، مکه، دارالباز، بیتا.
- ابن‌حبیب، محمد، کتاب المنمق، تصحیح احمد فاروق، بیروت،دارالفكر، 1405ق.
- ابن‌حجر عسقلاني، احمدبن علی، الاصابة في تمييز الصحابه، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
- ابن‌حجر، احمدبن علی، لسان المیزان، بیروت، مؤسسة الاعلمی، 1390ق.
- ـــــ ، فتح الباری، بیروت، دارالمعرفة للطباعه والنشر، بي‌تا.
- ابن‌حمزه طوسی، محمدبن علی، الثاقب فی المناقب، تحقیق نبیل رضا علوان، قم، انصاریان، 1412ق.
- ابن‌خلدون، عبدالرحمن‌بن محمد، تاريخ ابن‌خلدون، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1413ق.
- ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، تحقیق محمدعبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1410ق.
- ابن‌شعبه حراني، محمدبن حسن، تحف‌العقول، بيروت، دارالفكر، 1409ق.
- ابن‌عبدالبر، یوسف‌بن عبدالله، استیعاب في معرفة الاصحاب، بیروت، دارالجلیل، 1412ق.
- ابن‌عدی، ابواحمد عبدالله، الکامل فی الضعفاء، بیروت، دارالکتب العلميه، 1418ق.
- ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله‌بن مسلم، الامامة و السیاسة، تحقیق محمدطه الزینی، بيروت، مؤسسة الحلبی، بیتا.
- ابن‌قولویه، جعفر، کامل‌الزیارات، نجف، دارالمرتضویه، 1356.
- ابن‌کثیر، ابوالفداء اسماعیل‌بن عمر، البدایة و النهایة، تحقیق علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408ق.
- ابن‌معين، يحيي، تاریخ یحیی‌بن معین، دمشق، دارالمأمون للتراث، بیتا.
- ابن‌ندیم، محمدبن اسحاق، الفهرست، تحقیق رضا تجدد، تهران، بي‌نا، بي‌تا.
- ابن‌هلال ثقفی، ابراهیم‌بن محمد، الغارات، تحقیق سیدجلال‌الدین حسینی، بی‌جا، بي‌نا، 1424ق.
- ابوالفرج اصفهانى، علي‌بن حسين، مقاتل الطالبيين، نجف، المكتبة الحيدريه، 1385ق.
- ابوحنیفه دینوری، احمدبن داوود، الاخبارالطوال، بيروت، دار احیاء الکتب العربیه، 1360ق.
- ابونعیم اصفهانی، احمدبن عبدالله، معرفة الصحابه، تحقیق عادل‌بن یوسف العزازی، ریاض، دارالوطن للنشر، 1419ق.
- ـــــ ، معرفة الصحابه، تحقیق عادل‌بن یوسف العزازی، ریاض، دار الوطن للنشر، 1419ق.
- احمدبن حنبل، مسند، بیروت، دارصار، بیتا.
- احمدي ميانجي، علي، مکاتيب الرسول، به کوشش نعمان نصري، قم، دارالحديث، 1419ق.
- اربلی، ابن ابی‌الفتح، کشف الغمه، بیروت، دارالاضواء، 1405ق.
- انصاری، محمدباقر، امام مجتبی در آینه کتاب، قم، دلیل ما، 1386.
- آل‌یاسین، راضی، صلح الامام الحسن، قم، الشریف الرضی، 1414ق.
- بخاری، محمدبن اسماعيل، التاريخ‌الكبير، بیروت، دارالفکر، 1401ق.
- بدری، فهد، شیخ الاخباریین ابوالحسن المدائنی، نجف، بي‌نا، 1975م.
- بلاذری، احمدبن یحیی، انساب الاشراف، بیروت، دارالفکر، 1417ق.
- ترمذی، محمدبن عيسي، سنن ترمذي، بیروت، دارالفکر، 1403ق.
- تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1419ق.
- جعفریان، رسول، منابع تاریخ اسلام، قم، علم، 1393.
- حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک، تحقیق یوسف عبدالرحمن المرعشلی، بی تا.
- الحسنی، هاشم معروف، تاریخ الفقه الجعفری، قم، دارالکتب الاسلامیه، 1984م.
- حسین، طه، الفتنة الكبرى، تهران، نشر نی، 1381.
- حلی، حسن‌بن یوسف، خلاصة الاقوال، قم، موسسة النشر الاسلامی، 1417ق.
- حیدری، اصغر، «صلح امام حسن»، درسهایی از مکتب اسلام، 1382، ش 5، ص 18ـ22.
- خطيب بغدادی، احمدبن علی، الکفایة فی علم الروایة، بیروت، دارالکتب العربیه، 1406ق.
- ـــــ ، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتاب العلمیه، 1417ق.
- خوئی، سيدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، الثقافة الاسلامیه، 1413ق.
- داداش‌نژاد، منصور و روح‌الله توحیدی‌نیا، «حدیث صلح امام حسن»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، 1393، ش 17، ص 77ـ98.
- دار قطنی، علیبن عمر، المؤتلف و المختلف، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 1406ق.
- ذهبی، شمس‌الدین، سیر اعلام النبلاء، بیروت، مؤسسة الرساله، 1413ق.
- رازی، حسین بن علی، تفسیر، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، بیتا.
- سبط‌‌بن‌جوزی، یوسف‌بن غزاوقلی، تذکرة الخواص، قم، منشورات شریف رضی، 1418ق.
- سمعانی، منصوربن محمد، تفسیر السمعانی، ریاض، دارالوطن، 1418ق.
- سیدبن طاووس، علیبن موسی، الیقین باختصاص مولانا علی بإمرة المؤمنین، تحقیق اسماعیل انصاری زنجانی خوئینی، قم، مؤسسة دار الکتاب، 1413ق.
- سیدمرتضی، علیبن مرتضی، تنزیه الانبیاء، بیروت، دارالاضواء، 1409ق.
- صافی، لطف‌الله، منتخب الاثر، قم، دفتر مؤلف، 1422ق.
- صدوق، محمدبن علي، الامالی، قم، مرکز الطباعه والنشر فی مؤسسة البعثه، 1417ق.
- ـــــ ، علل الشرائع، نجف، منشورات المکتبة الحیدریه، 1385ق.
- صفدی، صلاح الدین خلیل، وافی بالوفیات، بیروت، دار احیاء التراث، 1420ق.
- صنعانی، المصنف، تحقیق حبیب الرحمن الاعظمی، منشورات المجلس العلمی، بی تا.
- طبرانی، سليمان‌بن احمد، معجم الکبیر، تحقیق و تخریج حمدی عبدالمجید السلفی، بيروت، دار احیاء التراث العربی، بي‌تا.
- طبرسی، احمدبن علی، الاحتجاج، قم، چاپ ابراهیم بهادری، 1425ق.
- طبری، محمدبن جرير، تاریخ الرسل و الملوک، چ جهارم، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1403ق.
- طوسی، محمدبن حسن، الامالی، قم، دارالثقافه، 1414ق.
- ـــــ ، رجال الطوسی، تحقیق محمدصادق آل‌بحرالعلوم، نجف الاشرف، الحیدریه، 1381ق.
- عقیلی، محمدبن عمرو، الضعفاء الکبیر، بیروت، المکتبة العلمیه، 1404ق.
- قرشي، باقر شریف، حیاة الامام الحسن‌بن علی، بیروت، دارالبلاغه، 1413ق.
- قمی، علیبن ابراهيم، تفسیر القمی، تحقیق طیب موسوی جزائری، چ سوم، قم، دارالکتاب، 1404ق.
- کشی، محمدبن عمر، اختیار معرفة الرجال، مشهد، دانشگاه مشهد، 1390ق.
- کلینی، محمدبن يعقوب، كافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1363.
- کوفی، محمدبن سلیمان، مناقب الامام امیرالمومنین ، قم، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیه، 1412ق.
- مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، دارالفكر، 1403ق.
- محب طبري، احمد، ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی، قاهره، مکتبة القدسی، 1356ق.
- محمدجعفری، رسول و زهرا رضائی، «روایات اعتراض امام حسین به صلح امام حسن در ترازوی نقد»، علوم حدیث، 1396، ش 85، ص97ـ120.
- محمدرضا، الحسن و الحسين رضی الله عنهما سیدا شباب الهل الجنه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1395ق.
- مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال، بیروت، دارالمامون، 1413ق.
- مسعودي، علي‌بن حسين، مروج الذهب، تحقيق اسعد داغر، چ دوم، افست، قم، دارالهجره، 1409ق.
- معروف‌الحسني، هاشم، سیرة الائمة الاثنی عشر، نجف، المکتبة الحیدریه، 1382ق.
- مفید، محمدبن محمدبن نعمان، الارشاد، قم، دارالمفید للطباعه و النشر و التوزیع، 1414ق.
- ـــــ ، الإختصاص، قم، دارالمفید للطباعه و النشر و التوزیع، 1414ق.
- ـــــ ، الجمل، قم، دارالمفید للطباعه و النشر و التوزیع، 1414ق.
- منقری، نصربن مزاحم، وقعة الصفین، قاهره، مؤسسة العربیة الحدیثیه، 1380ق.
- نسائی، احمدبن علی، الضعفاء و المتروکین، بیروت، دارالمعرفه، 1406ق.
- نعمانی، محمد، الغیبة، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران، صدوق، 1397ق.
- واسعی، سیدعلیرضا، «جستاری در رویارویی امام حسین با صلح امام حسن، رویکرد، کنش»، شیعه‌پژوهی، 1395، ش 6، ص 43-62.
- هدایت‌پناه، محمدرضا، «روش‌شناسی تاریخی قاضی عبدالجبار معتزلی»، پژوهش و حوزه، 1382، ش 13و14، ص 174ـ195.
- ـــــ ، منابع تاریخی شیعه تا قرن پنجم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394.
- ـــــ ، بازتاب تفکر عثمانی در واقعة کربلا، چ چهارم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1397.
- یاقوت حموی، یاقوت‌بن عبدالله، معجم الادباء، بیروت، دارالغرب الاسلامی، بیتا.
- یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب، تاريخ يعقوبى، دار صادر، بی تا.
- یوسف‌بن عبدالرحمان مزی، تهذیب الکمال، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسةالرساله، 1403ـ1404ق.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Hedayat Panah, Mohammad reza, Tohidiniya, Rohollah.(2025) Reviewing and Criticizing the Reports Related to the Oppositions against Imam Hasan (P.B.U.H.)' Peace Based on the Analysis of the Opposers' Attitudes and the Sources of the Objections. , 15(1), 101-124
Mohammad reza Hedayat Panah; Rohollah Tohidiniya."Reviewing and Criticizing the Reports Related to the Oppositions against Imam Hasan (P.B.U.H.)' Peace Based on the Analysis of the Opposers' Attitudes and the Sources of the Objections". , 15, 1, 2025, 101-124
Hedayat Panah, M, Tohidiniya, R.(2025) 'Reviewing and Criticizing the Reports Related to the Oppositions against Imam Hasan (P.B.U.H.)' Peace Based on the Analysis of the Opposers' Attitudes and the Sources of the Objections', , 15(1), pp. 101-124
