, Volume 17, Issue 2, No 49, Year 2025 , Pages 59-76

    Validation of three Political reports about Mirza Naeini (Close Connection with Seyyed Jamaluddin Asadabadi and the Death Sentence of Sheikh Fazlullah Nouri and Mullah Rban Ali Zanjani)

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Alireza Javadzadeh / Assistant Professor, Department of History of Contemporary Thought IKI / Javadi4@qabas.net
    Abstract: 
    This study three political reports about Mirza Naeini have been researched by historical method (descriptive and analytical): 1. Mirza Naeini's close and intimate relations with Seyyed Jamaluddin Asadabadi; Issuance of permission by Mirza Naeini for the execution of Sheikh Fazlullah Nouri and forging a telegram in the name of Akhund Khorasani; 3. Organizing a meeting with the focus on the Khorasani mullah to decide on Mullah Kurban Ali Zanjani, according to which, Mirza Naeini commented on the need to execute Mullah Ghorban Ali and added something to the mullah's telegram. The results of the research on these three reports are as follows: 1. The principle of acquaintance and connection between Seyed Jamal and Mirza Naeini is correct; But the existence of a "very intimate and friendly relationship" between Asadabadi and Naini and Seyyed Jamal's frequent visits to Naini is incorrect and at least questionable; 2. The second report is a lie basically; 3. The content of the third report, like the first, must be distinguished. Some of its contents, which are also mentioned in some other sources, are correct; But another part of it can be doubted and denied. According to this, it is not accepted that Mirza Naeini was of the opinion on the execution of Mulla Qurban Ali and had added something to the mullah's telegram.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :اعتبارسنجی سه گزارش سیاسی درباره‌ی میرزای نائینی؛ ارتباط نزدیک با سید‌جمال‌الدین اسدآبادی و حکم به اعدام شیخ‌فضل‌الله نوری و ملاقربانعلی زنجانی
    Abstract: 
    در این مقاله سه گزارش سیاسی درباره‌ی میرزای نائینی، با روش تاریخی (توصیفی و تحلیلی) مورد پژوهش قرار گرفته است: 1. روابط نزدیک و صمیمی میان میرزای نائینی با سید جمال الدین اسد آبادی؛ 2. صدور اجازه از سوی میرزای نائینی برای اعدام شیخ فضل الله نوری و جعل تلگراف به نام آخوند خراسانی؛ 3. تشکیل جلسه با محوریت آخوند خراسانی جهت تصمیم گیری درباره‌ی ملاقربانعلی زنجانی که براساس آن، میرزای نائینی به لزوم اعدام ملاقربانعلی نظر داد و در تلگراف آخوند مطالبی اضافه کرد.     نتایج تحقیق درباره این سه گزارش چنین است: 1. اصل آشنایی و ارتباط میان سیدجمال و میرزای نائینی صحیح است؛ اما وجود «رابطه‌ی بسیار صمیمی و گرم» میان اسدآبادی و نائینی و رفت و آمد مکرر سیدجمال نزد نائینی، نادرست و دست کم محل تردید است؛ 2. گزارش دوم از اساس کذب و دروغ است؛ 3. دربارۀ محتوای گزارش سوم، همانند گزارش اول، باید تفکیک قائل شد. بخشی از مطالب آن، که به نوعی در برخی منابع دیگر نیز آمده، صحیح است؛ اما بخشی دیگر از آن قابل تردید و انکار می باشد. براین اساس، اینکه میرزای نائینی نظرش بر اعدام ملاقربانعلی بود و در تلگراف آخوند مطالبی اضافه کرده بود، پذیرفته نیست.
    References: 
    • ابوالحسني (منذر)، علي، «چند روايت معتبر»، در: «تبيين بدون تعصب آخوند»، در: زمانه، 1390، ش 21و22، ص 108ـ111.
    • ـــــ ، خانه بر دامنه آتشفشان، چ دوم، تهران، مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران، 1385.
    • ـــــ ، سلطنت علم و دولت فقر، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1374.
    • امين، محسن، اعيان الشيعه، به کوشش حسن امين، بيروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1403ق.
    • ترکمان، محمد، رسائل، ‌اعلاميه‌ها، مکتوبات، ... و روزنامة شيخ شهيد فضل‏الله نوري، تهران، مؤسسه فرهنگي رسا، 1362.
    • ـــــ ، مکتوبات، اعلاميه‌ها... و چند گزارش پيرامون نقش شيخ شهيد فضل‌الله نوری در مشروطيت، تهران، مؤسسة خدمات فرهنگی رسا، 1363.
    • توکلی، احمد، «چند استخاره از محمدعلی‌شاه با جواب‌های آن»، يادگار، 1328، سال پنجم، ش8و9، ص 45ـ65.
    • تهراني، آقابزرگ، طبقات اعلام الشيعه، نقباء البشر في القرن الرابع عشر، چ دوم، مشهد، دارالمرتضي للنشر، 1404ق، ج 2.
    • ـــــ ، طبقات أعلام الشيعه، نقباءالبشر في القرن الرابع عشر، به کوشش محمد طباطبايي بهبهاني، تهران و مشهد، کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شوراي اسلامي و بنياد پژوهش‌هاي اسلامي آستان قدس رضوي، 1388، ج 5.
    • جابري انصاري، حسن، تاريخ اصفهان، به کوشش جمشيد مظاهري (سروشيار)، اصفهان، مشعل، 1378.
    • جعفريان،‌ رسول، جريان‌ها و سازمان‌هاي مذهبي ـ سياسي ايران (از روي کار آمدن محمدرضا شاه تا پيروزي انقلاب اسلامي) سال‌هاي1320ـ1357، چ سيزدهم، تهران، علم، 1389.
    • جمالي، صفات‌الله، «آغاز کتاب و شرح حال مرحوم سيد»، در: سيد‌جمال‌الدين اسدآبادي، مقالات جماليه، تهران، مؤسسه خاور، 1312.
    • جوادزاده،‌ عليرضا، «نائيني در خوانش‌هاي مختلف: تحليل گفتار و نوشتار صاحب‌نظران»، رسائل، 1398، ش 11،‌ ص 43ـ48.
    • حائري، عبدالهادي، تشيع و مشروطيت در ايران و نقش ايرانيان مقيم عراق، چ سوم، تهران، اميركبير، 1381.
    • حبل المتين، 1328، سال هجدهم، ش 14.
    • حرزالدين، محمد، معارف الرجال، قم، کتابخانه آيت‌الله مرعشي نجفي، 1405ق.
    • خرازي، محسن، روزنه‌هايي از عالم غيب، قم، مسجد مقدس جمکران، 1383.
    • دستنوشته ميرزاي نائيني دربارة تحصيلاتش در اصفهان، در اختيار نوادة ايشان شيخ‌جعفر غروي نائيني.
    • «دو مکتوب راجع به تاريخ مشروطيت»، يادگار، 1325، سال سوم، ش 2، ص 26ـ30.
    • ذاکري، علي‌اکبر، «شرح‌حال و سالشمار زندگاني سيدجما‌‌ل‌الدين»، حوزه، 1372، سال دهم، ش 60ـ59، ص 116ـ387.
    • روحاني، محمدرضا، «... از مسيح زنجان؛ نگاهي به زندگي، مبارزات و سرانجام ملاقربانعلي زنجاني»، به اهتمام علي ابوالحسني (منذر)، زمانه، 1383، سال سوم، ش 27، ص 30ـ38.
    • زنجاني، احمد، الکلام يجرّ الکلام، بي‌جا، كتابفروشي حق‌بين، بي‌تا.
    • شکوري، ابوالفضل، خط سوم در انقلاب مشروطه، چ دوم، زنجان، ادارة کل فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1371.
    • صدر، حسن، تکملة أمل الآمل، تحقيق: حسين‌علي محفوظ، عبدالکريم دباغ و عدنان دباغ، ج5، دارالمؤرّخ العربي، بيروت، 1429ق.
    • صدوقي (سُها)، منوچهر، «آقاميرزا علي‌اکبر آقاي اردبيلي و خاندان او»، وحيد، 1351، ش 101، ص182ـ176.
    • ـــــ ، «تدويل الاقاويل في مشيخة الاردبيل»، در: دفتر کنگره محقق اردبيلي (به کوشش)، ‌تدويل الاقاويل و دو کتاب ديگر، قم، کنگره بزرگداشت مقدس اردبيلي، 1375.
    • غروي نائيني، جعفر، «لمحة عن حياة المجدد النائيني»، در: محمدحسين نائيني، الفتاوي، قم، نصايح، 1423ق.
    • قوچاني، آقانجفي، برگي از تاريخ معاصر (حيات ‌الاسلام في احوال آية الملک العلّام)، به تصحيح ر.ع. شاكري، تهران، هفت، 1378.
    • کفايي، عبدالرضا، «الهداية الي سيرة صاحب الکفايه»، در: عبدالرضا کفايي و ديگران، سيري در سيره علمي و عملي آخوند خراساني، به کوشش دبيرخانه کنگره بزرگداشت آخوند خراساني، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي، 1390.
    • «گفت‌و‌گو با حجت‌الاسلام و المسلمين [مهدي] غروي نائيني»، حوزه، سال سيزدهم، شماره 77ـ76، 1375 (ويژه‌ ميرزاي نائيني)، ص25ـ13.
    • گفت‌وگو با شيخ‌جعفرغروي نائيني (نوة ميرزاي نائيني)، سال‌ 1394.
    • گفت‌وگو با شيخ‌عبدالرضا کفايي (نوة آخوند خراساني)، سال 1394.
    • مجتهدي، كريم، آشنايي ايرانيان با فلسفه‌هاي جديد غرب، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي و مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران، 1379.
    • ـــــ ، سيدجمال‏الدين اسدآبادي و تفكر جديد، تهران، تاريخ ايران، 1363.
    • مجلس، 1328ق، سال چهارم، ش 30.
    • محمدي ري‌شهري، محمد، زمزم عرفان: يادنامه فقيه عارف حضرت آيت‌‌الله محمدتقي بهجت، ‌چ هفتم، قم، ‌دارالحديث، ‌1392.
    • محيط طباطبايي، محمد، سيدجمال‌الدين اسدآبادي و بيداري مشرق ‌زمين، به کوشش‌ سيدهادي خسروشاهي، چ پنجم، تهران، کلبه شروق و سماط، 1379.
    • مددپور، محمد، سير تفكر معاصر در ايران، كتاب پنجم، چ دوم، تهران، مؤسسه فرهنگي منادي تربيت، 1379.
    • مدرسي چهاردهي، مرتضي، سيد‌جمال‌الدين و انديشه‌هاي او، چ سوم، تهران، اميرکبير و کتاب‌هاي پرستو، 1347.
    • «مصاحبه با استاد آيت‌الله حسيني همداني (نجفي)»، حوزه، 1367، سال پنجم، ش 30، ص 31ـ60.
    • «مصاحبه با استاد محمدرضا جعفري»،‌ در: محسن دريابيگي (به کوشش)، حيات سياسي، اجتماعي و فرهنگي آخوند خراساني (مجموعه گفتار)، تهران، مؤسسه تحقيقات و توسعه علوم انساني، 1386.
    • «مصاحبه با استاد يوسف محسن اردبيلي»،‌در: محسن دريابيگي (به کوشش)، حيات سياسي، اجتماعي و فرهنگي آخوند خراساني (مجموعه گفتار)، تهران، مؤسسه تحقيقات و توسعه علوم انساني، 1386.
    • «مصاحبه با آقاي منوچهر صدوقي سُها»، در: محسن دريابيگي (به کوشش)، حيات سياسي، اجتماعي و فرهنگي آخوند خراساني، تهران، مؤسسه تحقيقات و توسعه علوم انساني، 1386.
    • «مصاحبه با آيت‌الله سيدرضي شيرازي»، حوزه، 1371، سال نهم، ش 51ـ50، ص62ـ17.
    • «مصاحبه با حضر‌ت آيت‌الله سيدعزالدين زنجاني»، در: محسن دريابيگي (به کوشش)، حيات سياسي، اجتماعي و فرهنگي آخوند خراساني، تهران، مؤسسه تحقيقات و توسعه علوم انساني، 1386.
    • «مصاحبه با حضرت‌آيت‌الله العظمي شبيري زنجاني»، در: محسن دريابيگي (به کوشش)، حيات سياسي، اجتماعي و فرهنگي آخوند خراساني، تهران، مؤسسه تحقيقات و توسعه علوم انساني، 1386.
    • ملک‌زاده، مهدی، تاريخ انقلاب مشروطيت ايران، چ چهارم، تهران، علمي و فرهنگي، 1373.
    • موسوي زنجاني، ابراهيم، تاريخ زنجان ـ علماي و دانشمندان، تهران، مصطفوي، 1352.
    • «نائيني از نگاه دانشوران»، حوزه، 1375، سال سيزدهم، ش 77ـ76، ص 26ـ87.
    • نائيني، محمدحسين، تنبيه الامه و تنزيه المله، به کوشش محمود طالقاني، چ نهم، تهران، شرکت سهامي انتشار، 1378.
    • ـــــ ، تنبيه الامه و تنزيه المله، به کوشش جواد ورعي، قم، بوستان کتاب، 1382.
    • نجفي، موسي، ‌تعامل ديانت و سياست در ايران، تهران، مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران، 1378.
    • يادداشت‌هاي شيخ‌جعفر غروي نائيني (نوة ميرزاي نائيني)، در: حواشي تحقيقات نگارنده درباره ميرزاي نائيني، 1394.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Javadzadeh, Alireza.(2025) Validation of three Political reports about Mirza Naeini (Close Connection with Seyyed Jamaluddin Asadabadi and the Death Sentence of Sheikh Fazlullah Nouri and Mullah Rban Ali Zanjani). , 17(2), 59-76

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Alireza Javadzadeh."Validation of three Political reports about Mirza Naeini (Close Connection with Seyyed Jamaluddin Asadabadi and the Death Sentence of Sheikh Fazlullah Nouri and Mullah Rban Ali Zanjani)". , 17, 2, 2025, 59-76

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Javadzadeh, A.(2025) 'Validation of three Political reports about Mirza Naeini (Close Connection with Seyyed Jamaluddin Asadabadi and the Death Sentence of Sheikh Fazlullah Nouri and Mullah Rban Ali Zanjani)', , 17(2), pp. 59-76

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Javadzadeh, A. Validation of three Political reports about Mirza Naeini (Close Connection with Seyyed Jamaluddin Asadabadi and the Death Sentence of Sheikh Fazlullah Nouri and Mullah Rban Ali Zanjani). , 2025; 17(2): 59-76