, Volume 18, Issue 2, No 51, Year 2025 , Pages 25-44

    An analysis on the Economic Effects of Prophet Mohammad and Imam Ali’s Endowments in Hijaz

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Hosein Abdolmohammadi Banchenari / Associate Professor of the Department of Ahl al-Bayt History, Al-Mustafa International University / hoseinmohammadi31@yahoo.com
    ✍️ Shir-Agha Hoseini / Ph.D. in History of Ahl al-Bayt, Al-Mustafa International University / dsmh1397@gmail.com
    Abstract: 
    Religious teachings have paid a special attention to economic development and social justice, and some commands have been legislated in Islam to achieve this important goal. Endowment - as one of the techniques in this field – is briefly mentioned in all the Divine religions; but Islam has paid a special attention to its social and economic function. The practice of Ahl al-Bayt, which is an objective realization of Islam’s teachings, shows this important point as well. Before the era of Imam Muhammad Baqir, the concept of charity was common instead of endowment, and the concept of endowment is used in Shia jurisprudence and narrative sources after the era of Imam Muhammad Baqir. Reviewing the different types of Prophet Mohammad and Imam Ali’s endowments in the Hijaz region, this article analyzed their economic effects; using a descriptive-analytical method and relying on library sources. This study shows that Prophet Mohammad and Imam Ali's endowments, which includes various types of endowments, have had many economic effects, including financial support for the needy, poverty reduction, relative realization of economic justice, creating employment, encouraging Muslims to do charity and have routine charity.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :تحلیلی بر آثار اقتصادی موقوفات پیامبر اکرم(ص) و امیرمؤمنان علی(ع) در حجاز
    Abstract: 
    در آموزه های دینی به توسعه‌ی اقتصادی و عدالت اجتماعی توجه ویژه ای صورت گرفته و در اسلام برای رسیدن به آن هدف مهم، دستوراتی تشریع شده است. وقف، به عنوان یکی از راهکارها در این زمینه، در تمام ادیان الهی به اجمال مطرح بوده؛ اما اسلام به کارکرد اجتماعی و اقتصادی آن عنایت ویژه ای داشته است. سیره‌ی اهل بیت(ع) نیز که به گونه ای تحقق عینی تعالیم اسلام است، این مهم را نشان می دهد. تا قبل از دوران امام محمدباقر(ع) مفهوم صدقات به جای مفهوم وقف رایج بوده و پس از دوران آن حضرت است که مفهوم وقف در منابع فقهی و روایی شیعه به کار رفته است. این پژوهش با بازخوانی گونه های موقوفات پیامبر اکرم(ص) و امیرمؤمنان علی(ع) در منطقه‌ی حجاز و با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به تجزیه و تحلیل آثار اقتصادی آنها پرداخته است. این بازخوانی نشان می دهد که موقوفات پیامبر(ص) و امام علی(ع) که شامل گونه های مختلفی بوده، آثار اقتصادی فراوان به همراه داشته است که اموری چون حمایت مالی از نیازمندان، فقرزدایی، تحقق نسبی عدالت اقتصادی، ایجاد اشتغال، ترغیب مسلمانان به امور خیر و صدقات جاریه، از جمله‌ی آنهاست.
    References: 
    • ابن ابی‌الحدید، عبدالحميدبن هبة‌‌الله، شرح نهج البلاغه، تصحيح ابراهیم محمد ابوالفضل، قم، كتابخانه آيت‌الله مرعشي نجفي، 1404ق.
    • ابن ‌ابي‌جمهور احسائي، محمد‌بن زين‌الدين، عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، قم، سيدالشهداء، 1405ق.
    • ابن‌اثير، على‌بن ابى‌الكرم، الكامل في التاريخ، بيروت، دار صادر، 1385ق.
    • ـــــ ، اسد الغابه، بيروت، دارالکتب العربيه، بي‌تا.
    • ابن‌حجر عسقلاني، احمد‌بن علي، الاصابة في تمييز الصحابة، بيروت، دار الکتب العلميه، 1415ق.
    • ابن‌حيون مغربي، نعمان‌بن محمد، دعائم الاسلام، تصحيح فيضي آصف، قم، مؤسسة آل‌البيت، 1385ق.
    • ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبري، ترجمة محمود مهدوي دامغاني، تهران، فرهنگ و انديشه، 1418ق.
    • ابن‌شبه، ابوزيد، تاريخ المدينة المنورة، قم، دارالفکر، 1386.
    • ابن‌شهرآشوب مازندرانى، محمد‌بن علي‌، المناقب، قم‌، دارالكتب الاسلاميه، 1379‌.
    • ابن‌فارس، احمدبن، معجم مقاييس اللغة، تحقيق عبدالسلام محمدهارون، بيروت، دار الفکر، 1399ق.
    • ابن‌کثير دمشقي، اسماعيل‌بن عمر، البداية و النهاية، بيروت، دارالفکر، 1407ق.
    • ابن‌منظور، محمد‌بن مكرم، لسان العرب، بيروت، دارالفكر، 1414ق.
    • ابن‌هشام، عبدالملك‌، السيرة النبوية، تحقيق مصطفى السقا و ابراهيم الابيارى و عبدالحفيظ شلبى، بيروت، دار‌المعرفه، بي‌تا.
    • اصفهانی، ابونعیم، حلية الاولياء و طبقات الاصفیاء، قاهره، دارالفکر، بی‌تا.
    • الويري، محسن و سیدمحمدمهدی موسوی‌نیا، «سبک زندگی ائمه در امور معیشتی و بازتاب آن در زندگی اجتماعی شیعیان»، 1393، تاریخ اسلام، ش 5، ص 95ـ124.
    • بي‌آزار شيرازي، عبدالکريم، نظام اقتصاد اسلامي، تهران دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1368.
    • پاينده، ابوالقاسم‌، نهج الفصاحه، چ چهارم، تهران، دنياي دانش، 1382.
    • جباري، محمدرضا، «سیره اقتصادی و معیشتی پیامبر اعظم»، 1385و1386، نامه تاریخ‌پژوهان، ش 8و9، ص 27ـ49.
    • جعفري، يعقوب، «صنعت و کشاورزی در طول تاریخ اسلام»، 1363، درسهایی از مکتب اسلام، سال بيست و چهارم، ش 9، ص 26ـ31.
    • حاجي‌آبادي، نوروزعلی، اوقاف امیرالمؤمنین، رسالة دکتری، مشهد مقدس، حوزة علميه خراسان، 1381.
    • حائري يزدي، محمدحسن، وقف در فقه اسلامي و نقش آن در شکوفايي اقتصاد اسلامي، مشهد، بنياد پژوهش‌هاي اسلامي، 1380.
    • حجیلی، عبدالله، الاوقاف النبویه و اوقاف خلفاء الراشدین، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1430ق.
    • حرعاملي، محمد‌بن حسن، وسايل الشيعه، تصحيح مؤسسة آل‌البيت، قم، مؤسسة آل‌البيت، 1409ق.
    • حسيني عاملي، سيدمحمدجواد، مفتاح الکرامه، بيروت، مؤسسة فقه الشيعه، 1417ق.
    • حسيني، سيدعلي، «تحلیلی بر احکام حکومتی رسول خدا در حوزه اقتصاد کشاورزی»، 1393، معرفت اقتصاد اسلامی، ش 11، ص 119ـ142.
    • حقاني، حسين، «خمس در اراضی مفتوح عنوه»، 1369، درسهایی از مکتب اسلام، سال سي‌ام، ش 2، ص 29ـ35.
    • حلبی، ابوالفرج شافعی، السیرة الحلبیه، چ دوم، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1427ق.
    • سلیمانی امیری، جواد، «بازشناسی تاریخ آغاز پرداخت و دریافت خمس؛ بررسی انتقادی دیدگاه بازتاب یافته در کتاب مکتب در فرایند تکامل»، 1398، تاریخ اسلام، ش 78، ص 31ـ58.
    • سليمي‌فر، مصطفي، نگاهي به وقف و آثار اقتصادي ـ اجتماعي آن، مشهد، بنياد پژوهش‌هاي اسلامي آستان قدس رضوي، 1370.
    • سمهودي، علي‌بن احمد، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى‌، بيروت، دار الكتب العلمه، 2006م.
    • صدوق، محمدبن علی، عیون اخبار الرضا، تهران، جوان، 1378.
    • ـــــ ، من لا يحضره الفقيه، تحقيق و تصحيح علي‌اکبر غفاري، چ دوم، قم، اسلاميه‌،1413ق.
    • طوسي، محمد‌بن حسن، المبسوط في فقه الاماميه، چ سوم، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1387ق.
    • علي‌دوست، نورالله، منابع مالي اهل‌بيت، تهران، دانشگاه امام صادق، 1391.
    • فراء، محمد‌بن حسين، الاحکام السلطانيه، به كوشش محمدحامد ثقفي، قم، دفتر تبليغات اسلامي، 1406ق.
    • فراهيدى، خليل‌بن احمد، کتاب العين، چ دوم، قم، هجرت، 1407ق.
    • کبيسي، محمد‌بن عبيد، احکام الوقف في الشريعة الاسلاميه، بغداد، مطبعة الارشاد، 1397ق.
    • كلينى، محمد‌بن يعقوب، الكافي، تهران، اسلاميه، 1407ق.
    • مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، چ دوم، تهران، اسلامیه، 1363.
    • مسلم‌بن حجاج، صحيح مسلم، تصحيح محمدفؤاد عبدالباقي، مصر، دارالحديث، 1412ق.
    • مفيد، محمد‌بن محمد‌بن نعمان، المقنعه، قم، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، 1413ق.
    • مكي عاملي، محمدبن جمال‌الدين (شهيد اول)، الدروس الشريعه في فقه الاماميه، قم، جامعة‌ مدرسين، بي‌تا.
    • منتظرالقائم، اصغر، «بررسی و توضیح جایگاه موقوفات امام علی»، 1393، شیعه‌شناسی، سال دوازدهم، ش 48، ص 227ـ248.
    • موسوي، زمان حیدر، بررسی تاریخی موقوفات و صدقات امام علی در حجاز از آغاز تا پایان دوران غیبت صغرا، پایان‌نامه كارشناسي ارشد، قم، مجتمع آموزش عالی امام خمینی، 1394.
    • نجفي، حافظ، «وقف در سیره معصومان»، وقف میراث جاودان، 1383، ش 47و48، ص 52ـ59.
    • نجفي، محمدحسن، جواهرالکلام، تصحيح عباس قوچانى و على آخوندى‌، بيروت، دار احياء التراث العربي‌، 1404ق.
    • نسائي، احمد‌بن علي، جوامع حديثي اهل‌سنت، تحقيق عبدالغفار بنداري، بيروت، دار الکتب العلميه، 1411ق.
    • نورى، حسين‌بن محمدتقي، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، قم، دارالكتب الاسلاميه، 1408ق.
    • واقدی، محمدبن عمر، المغازی، چ سوم، بیروت، اعلمی، 1409ق.
    • ياقوت حموى بغدادى‌، معجم البلدان‌، بيروت، دار صادر، 1995م.
    • يعقوبي، احمد‌بن ابى‌يعقوب، تاريخ اليعقوبى، بيروت، دار صادر، بى‌تا.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Abdolmohammadi Banchenari, Hosein, Hoseini, Shir-Agha .(2025) An analysis on the Economic Effects of Prophet Mohammad and Imam Ali’s Endowments in Hijaz. , 18(2), 25-44

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hosein Abdolmohammadi Banchenari; Shir-Agha Hoseini."An analysis on the Economic Effects of Prophet Mohammad and Imam Ali’s Endowments in Hijaz". , 18, 2, 2025, 25-44

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Abdolmohammadi Banchenari, H, Hoseini, S.(2025) 'An analysis on the Economic Effects of Prophet Mohammad and Imam Ali’s Endowments in Hijaz', , 18(2), pp. 25-44

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Abdolmohammadi Banchenari, H, Hoseini, S. An analysis on the Economic Effects of Prophet Mohammad and Imam Ali’s Endowments in Hijaz. , 2025; 18(2): 25-44