, Volume 19, Issue 1, No 52, Year 2025 , Pages 115-136

    The Typology of Ashura Studies in the Last Century in Qom Seminary

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    ✍️ Seyed Mohammad Hoseini / Assistant Professor at the Department of Islamic History, University of Religions and Denominations / sm_hosseiny2004@yahoo.com
    Fatemeh shakibrokh / PhD Student of the History of Twelver Shiism, Faculty of History, University of Religions and Denominations / shakibrokh62@gmail.com
    Abstract: 
    The importance of the event of Ashura and the historians’ efforts for recording it from the first centuries of Hijri onwards led to a wide range of studies about it. This process continued in the last century with the centrality of the Qom seminary and the change in the past methods. The studies carried out in this period were influenced by the political and social currents of the Pahlavi era such as the revolutionary movements and the activity of the intellectual currents of religious traditional thought, modern thought and dissidence, and in the direction of confronting some superstitions. Using the method of "typology of Ashura studies", this article seeks to categorize the effective currents and show that, contrary to the historical approach of the past that continued until the Qajar era, these studies have had a central role in creating an explanatory and analytical approach and an evolutionary path in this field of studies through the influence of the aforementioned currents and explaining the goals and analyzing the causes and results of Ashura.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :گونه‌شناسی مطالعات عاشورا در یکصد سال اخیر در حوزه‌ی علمیه قم*
    Abstract: 
    اهمیت رخداد عاشورا و اهتمام مورخان به ثبت آن از سده های نخست هجری به بعد، سبب شد تا سیر گسترده ای از مطالعات در این باره شکل بگیرد. این سیر در ادامه و در یکصد سال اخیر با محوریت حوزه‌ی علمیه قم و با تغییر روش های گذشته ادامه یافت. مطالعات صورت گرفته در این دوره متأثر از جریان های سیاسی و اجتماعی عصر پهلوی، همچون تحرکات انقلابی و فعالیت جریان های فکری سنتی اندیش، نواندیش و دگراندیش دینی و در جهت مقابله با برخی خرافات بوده است. این نوشتار با استفاده از روش «گونه شناسی مطالعات عاشورا» می کوشد تا با دسته بندی جریان های مؤثر، بیان کند که این مطالعات برخلاف رویکرد واقعه نگاری گذشته که تا عصر قاجار ادامه یافت، با اثرپذیری از جریان های پیش گفته و تبیین اهداف و تحلیل زمینه ها و پیامدهای عاشورا، نقشی اساسی در ایجاد رویکردی تبیینی و تحلیلی و ایجاد سیری تکاملی در این حوزه مطالعاتی داشته است.
    References: 
    • آيتي، محمدابراهيم، بررسي تاريخ عاشورا، به کوشش مهدي انصاري، قم، امام عصر،1381.
    • استادي، رضا، سرگذشت شهيد جاويد، قم، قدس، 1383ق.
    • استوري، جان، مطالعات فرهنگي در فرهنگ ‌عامه، تهران، آگه، 1395.
    • اشتهاردي، علي‌پناه، هفت‌ساله چرا صدا درآورد؟ قم، چاپخانه علميه،1391ق.
    • امامی، محمدمهدی، زندگینامه آيت‌الله العظمی گلپایگانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1382.
    • انصاري قمي، محمدعلي، دفاع از حسين شهيد: ردّ بر کتاب‌ شهيد‌ جاويد، قم، چاپخانه مهر استوار،1350.
    • آدميت، فريدون، انديشه‌هاي ميرزا فتحعلي آخوندزاده، تهران، خوارزمي، ۱۳۴۹.
    • ـــــ ، انديشه‌هاي ميرزا آقاخان کرماني، تهران، چاپ پيام، 1357.
    • بانشي، رحمت‌الله، تاريخ‌نگاري محدث قمي، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394.
    • پورفرد، مسعود، صورت‌بندي روشنفکري در جمهوري اسلامي ايران، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه، 1392.
    • توسلي، غلامعباس، نظريه‌هاي جامعه‌شناسي، تهران، سمت، 1369.
    • جعفريان، رسول، جريان‌ها و سازمان‌هاي مذهبي سياسي ايران سال‌هاي 1320-1357، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامي و پژوهشگاه فرهنگ و انديشه، 1383.
    • ـــــ ، تأملي در نهضت عاشورا، قم، مورخ، 1386.
    • حائري مازندراني، محمدمهدي، معالي السبطين، قم، شريف رضي، 1367.
    • حسيني، سيدمحمد، آسيب‌شناسي مطالعات معاصر عاشورا (از پهلوي اول تا انقلاب اسلامي 1305- 1357ش)، رساله دکتري دانشکده شيعه‌شناسي، قم، دانشگاه اديان و مذاهب، 1397.
    • ـــــ ، «دگرانديشي و نقش آن بر مطالعات عاشورا در دوره معاصر»، تاريخ اسلام، 1399، دوره بيست و يكم، ش 81، ص 67ـ104.
    • حکمي‌زاده، علي‌اکبر، «فدارکاری برای دین»، همایون، 1312، ش 8.
    • ـــــ ، «منبر و روضه‌خوانی، همایون، 1314، ش 8، ص 22ـ23.
    • خالصي‌‌زاده، محمد، رسایل سیاسی آيت‌الله شیخ محمد خالصی‌زاده، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1386.
    • ـــــ ، فلسفه قيام مقدس حسيني، به قلم حيدرعلي قملداران، قم، بي‌نا، تاريخ مقدمه 1382ق.
    • خرقاني، سيداسدالله، محوالموهوم و صحو المعلوم، بي‌جا، ناشر غلامحسين نورمحمدي خمسه‌پور، بي‌تا.
    • دباغ، هاشم، صفحات مشرقه من الجهاد الدینی و السیاسی لعلماء العراق، طهران، هاشم الدباغ، 1377.
    • زهره کاشاني، علي‌اکبر، تاريخ 1200 ساله حوزه علميه قم (با رويکرد آموزشي و پژوهشي )، چ دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1396.
    • شريعت سنگلجي، محمدحسن، محوالموهوم، تهران، تابان، 1323.
    • ـــــ ، توحید عبادت، تهران، دانش، 1345.
    • صافي گلپايگاني، لطف‌الله، حسين شهيد آگاه و رهبر نجات‌بخش اسلام، تهران، کتابخانه صدر، بي‌تا.
    • صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله، توطئه شاه بر ضد امام خمینی، نجف‌آباد، مؤسسه رسا، 1363.
    • ـــــ ، تطبيق قيام امام حسين با‌ موازين‌ فقهي، در‌ قضاوت زن در فقه اسلامي، تهران، اميد فردا، 1386.
    • طباطبایی، سیدمحسن، گونه‌شناسی قرائت‌ها و رویکردهای عاشورایی ز مشروطه تا انقلاب اسلامی(1285ـ1357ش)، رساله دکتری، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب، 1398.
    • قاضی طباطبائی، سیدمحمدعلی، تحقیقی درباره اربعین اول سیدالشهداء، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1385.
    • قمي، شيخ عباس، نفس المهموم، ترجمة محمدباقر کمره‌اي (با عنوان، رموز الشهاده)، تهران، اسلاميه، 1363.
    • کاظمي، عباس، جامعه‌شناسي روشنفکري ديني در ايران، تهران، طرح نو، 1387.
    • کرباسچی، غلامرضا، هفت‌هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، تهران، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی، 1371.
    • کسروی، احمد، در پیرامون اسلام، تهران، چاپخانه پیمان، 1323.
    • ـــــ ، شيعه‌گري، تهران، چاپخانه پيمان، 1323.
    • کمره‌ای، میرزاخلیل، عنصر شجاعت یا هفتاد و دو تن و یک تن، قم، دارالعرفان، 1389.
    • ـــــ ، يک‌شب و روز عاشورا، قم، دارالعرفان، 1389.
    • گروهي از تاريخ‌پژوهان، تاريخ قيام و مقتل جامع سيدالشهدا، زيرنظر مهدي پيشوايي، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني، ۱۳۸۹.
    • مطهري، مرتضي، حماسه حسيني، چ هفدهم، تهران، صدرا، 1392.
    • ولي‌پور، محمد، «تحليلي بر نگرش‌هاي عاشوراپژوهي در آثار خاندان آيتي بيرجندي»، مطالعات فرهنگي ـ اجتماعي خراسان، 1399، دوره چهاردهم، ش 4، ص 149ـ170.
    • هاشمي‌نژاد، عبدالکريم، درسي که حسين به انسان‌ها آموخت، مشهد، آستان قدس رضوي، ۱۳۸۲.
    • یوسفی غروی، محمدهادي، نخستین گزارش مستند از نهضت عاشورا، ترجمة و تدوين جواد سليماني اميري، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني‌، 1377.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hoseini, Seyed Mohammad, shakibrokh, Fatemeh.(2025) The Typology of Ashura Studies in the Last Century in Qom Seminary. , 19(1), 115-136

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Seyed Mohammad Hoseini; Fatemeh shakibrokh."The Typology of Ashura Studies in the Last Century in Qom Seminary". , 19, 1, 2025, 115-136

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hoseini, S, shakibrokh, F.(2025) 'The Typology of Ashura Studies in the Last Century in Qom Seminary', , 19(1), pp. 115-136

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hoseini, S, shakibrokh, F. The Typology of Ashura Studies in the Last Century in Qom Seminary. , 2025; 19(1): 115-136