Pages:
21-38
Receive Date: 2025/03/31
Accept Date: 2025/03/31
Abstract:
Umar ibn Abd al-Aziz's, known as Umar II, rise to power is one of the mysteries of history, because the secrecy of the Umayyads and the effort of historians to preserve the dignity of the caliphs has left a dust of secrecy on the writings related to this event. In the last days of his life, Sulayman ibn Abd al-Malik, in a strange and ambiguous act, despite Abd al-Malik's will to hand over the government to his brothers, granted the mantle of caliphate on his cousin Umar ibn Abd al-Aziz. Researches show that expediency thinkers and court jurists - inspired by the words of the predecessors about the appearance of a savior when oppression prevails - tried to reduce the hatred of the society towards the Umayyads by presenting a plan to provide the means to sustain their power. For this purpose, Umar ibn Abd al-Aziz, who compared to other Umayyads, had the privilege of being related to the second Caliph and had proven his devotion to the children of Abd al-Malik, was obliged to perform the role of "Mahdi of the Nation". According to his mission, he acted contrary to the usual conduct of the Umayyad rulers, but a little later, the cup of patience of Abd al-Malik's children ran out, and as a result, they were satisfied with the superficial success of this plan and ended the government that only had the role of connecting the caliphate from Sulayman to Yazid.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بررسی خلافت عمربن عبدالعزیز با توجه به نظریهی «مهدی امت»
Abstract:
به قدرت رسیدن عمربن عبدالعزیز یکی از ابهامات تاریخ است که مخفی کاری بنی امیه و تلاش تاریخ نگاران برای حفظ شأن خلفا غباری از کتمان بر روی نگاشته های مرتبط با این واقعه نشانده است. سلیمان بن عبدالملک در آخرین روزهای عمرش، در اقدامی عجیب و مبهم، با وجود وصیت عبد الملک برای واگذاری حکومت به برادرانش، ردای خلافت را بر دوش عموزاده اش عمر بن عبدالعزیز انداخت. بررسی ها نشان می دهد مصلحت اندیشان و علمای درباری ـ با الهام از سخنان پیشینیان مبنی بر ظهور منجی هنگام فراگیر شدن ظلم ـ کوشیدند با ارائه طرحی، از تنفر جامعه نسبت به آل امیه بکاهند و اسبابِ دوام قدرت آنان را فراهم آورند. بدین منظور عمر بن عبدالعزیز که در مقایسه با دیگر امویان از امتیاز خویشاوندی با خلیفه ثانی برخوردار و ارادتش را به فرزندان عبدالملک ثابت کرده بود، مکلف به اجرای نقش «مهدی امت» شد. او نیز به حسب رسالتش، برخلاف سیره متداول حکمرانان اموی عمل کرد. اما اندکی بعد، کاسه صبر فرزندان عبدالملک لبریز شد. در نتیجه، به موفقیت سطحی از این برنامه اکتفا نمودند و به حکومتی که تنها نقش حلقه اتصال خلافت از سلیمان به یزید را داشت، خاتمه دادند.
References:
- ابن ابيالحديد، عبدالحميدبن هبةالله، شرح نهج البلاغه، بيروت، دار احياء الکتب العربيه، ۱۹۶۲م.
- ابن ابيحاتم رازي، عبدالرحمنبن محمد، الجرح و التعديل، هند، مطبعة مجلس دائرةالمعارف العثمانيه، ۱۳۷۳ق.
- ابناثير، عليبن محمد، الکامل، بيروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
- ابناعثم کوفي، احمدبن، الفتوح، بيروت، دارالأضواء، 1411ق.
- ابنالعبري، گرگوريوس، تاريخ مختصر الدول، چ سوم، بيروت، دارالشرق، ۱۹۹۲م.
- ابنالعمراني، محمدبن علي، الإنباء في تاريخ الخلفاء، قاهره، دارالآفاق العربيه، ۱۴۲۱ق.
- ابنالفقيه، احمدبن محمد، البلدان، بيروت، عالم الکتب، ۱۴۱۶ق.
- ابنجوزي، عبدالرحمنبن علي، المنتظم في تاريخ الامم و الملوک، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۲ق.
- ابنحبيب، محمدبن حبيب، المحبر، بيروت، دارالآفاق الجديده، بيتا.
- ابنحجر عسقلاني، احمدبن علي، تقريب التهذيب، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۵ق.
- ابنخلدون، عبدالرحمنبن محمد، تاريخ ابنخلدون، چ دوم، بيروت، دارالفکر، ۱۴۰۸ق.
- ابنخلکان، احمدبن ابراهيم، وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان، بيروت، دار الثقافه، بيتا.
- ابنسعد، محمدبن، الطبقات الکبري، بيروت، دارالکتب العلميه، ۱۴۱۰ق.
- ابنصالح العجلي الکوفي، احمدبن عبدالله، معرفة الثقات، مدينة المنورة، مکتبة الدار، ۱۴۰۵ق.
- ابنطقطقي، محمدبن علي، الفخري، بيروت، دارالقلم العربي، ۱۴۱۸ق.
- ابنعساکر، عليبن حسن، تاريخ مدينة الدمشق، بيروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزيع، ۱۴۱۵ق.
- ابنکثير دمشقي، اسماعيلبن، البداية و النهاية، بيروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
- ابنمسکويه، احمدبن محمد، تجارب الأمم، چ دوم، تهران، سروش، ۱۳۷۹.
- ابوالفداء، اسماعيلبن علي، المختصر في أخبار البشر، بيروت، دار المعرفة للطباعة و النشر، بيتا.
- ابوالفرج اصفهاني، عليبن حسين، مقاتل الطالبين، بيروت، دار المعرفه، بيتا.
- اميني، فاطمه، خلافت و اصلاحات عمربن عبدالعزيز و تأثير آن بر وضعيت شيعيان، پاياننامه کارشناسي ارشد، تهران، دانشگاه رازي، 1396.
- آلياري، حسين و بتول ناجيراد، «بررسي اقدامات و اصلاحات مذهبي عمربن عبدالعزيز از نگاه مورخان اسلامي»، تاريخنامه خوارزمي، ۱۳۹۴، ش ۱۰، ص ۵ـ۲۸.
- باباجان تبار، حوريه، سيره و مناقب عمربن عبدالعزيز، پاياننامه کارشناسي ارشد، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۹.
- بلاذري، احمدبن يحيي، انساب الأشراف، بيروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- ـــــ ، فتوح البلدان، بيروت، دار و مكتبة الهلال، 1988م.
- بينام، «أشهر الحوادث و أعظم الرجال: عمربن عبدالعزيز»، الهلال، 1319ق، سال دهم، ش ۵، ص ۱۳۵-۱۴۱.
- بيهقي، احمدبن حسين، دلائل النبوة، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۰۵ق.
- ديلمي، احمد، «شخصيت و عملکرد عمربن عبدالعزيز و ديدگاه امام باقر درباره او»، تاريخ اسلام، ۱۳۸۶، ش ۳۱، ص ۴۵ـ۶۷.
- دينوري، عبداللهبن مسلم، الأخبار الطوال، قم، منشورات الرضي، ۱۳۶۸.
- ـــــ ، الامامة و السياسة، بيروت، دارالاضواء، ۱۴۱۰ق.
- ذهبي، شمسالدين، تاريخ الإسلام، چ دوم، بيروت، دارالکتاب العربي، ۱۴۱۳ق.
- ـــــ ، سير أعلام النبلاء، چ نهم، بيروت، مؤسسة الرساله، ۱۴۱۳ق.
- ـــــ ، ميزان الإعتدال، بيروت، دار المعرفة للطباعة و النشر، بيتا.
- زرکلي، خيرالدين، الأعلام، چ هشتم، بيروت، دارالعلم للملايين، ۱۹۸۹م.
- سيوطي، عبدالرحمنبن ابيبکر، تاريخ الخلفاء، بيروت، مطابع معتوق اخوان، بيتا.
- شاي، محمدمصطفي، عمربن عبدالعزيز، الازهر، 358ق.
- طبرسي، فضلبن حسن، اعلام الوري بأعلام الهدي، چ سوم، تهران، اسلاميه، ۱۳۹۰ق.
- طبري، محمدبن جرير، تاريخ الامم و الملوک، چ دوم، بيروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق.
- طوسي، محمدبن حسن، الغيبة، قم، دارالمعارف الاسلامي، ۱۴۱۱ق.
- عاملي، سيدجعفر مرتضي، أفلا تذکرون، بيروت، المرکز الاسلامي للدراسات، ۱۴۲۳ق.
- العصفري، خليفةبن خياط، تاريخ الخليفة، بيروت، دارالکتب العلميه، ۱۴۱۵ق.
- کاظمينيزاده، زينب، بررسي زندگاني و شخصيت عمربن عبدالعزيز، پاياننامه کارشناسي ارشد، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۹۲.
- کلیني، محمدبن یعقوب، کافی، تحقیق علیاکبر غفاری و محمد آخوندي، چ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
- مجلسي، محمدباقر، بحار الأنوار، چ دوم، بيروت، دار احياء التراث العربي، ۱۴۰۳ق.
- مسعودي، عليبن حسين، التنبيه و الأشراف، قاهره، دار الصاوي، بيتا.
- ـــــ ، مروج الذهب، چ دوم، قم، هجرت، ۱۴۰۹ق.
- مفيد، محمدبن محمدبن نعمان، الإرشاد في معرفة حجج الله علي العباد، قم، کنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق.
- مقدسي، شمسالدينبن احمد، البدء و التاريخ، بور سعيد، مکتبة الثقافة الدينية، بيتا.
- مقريزي، احمدبن علي، إمتاع الأسماع، بيروت، دارالکتب العلميه، ۱۴۲۰ق.
- نعماني، محمدبن ابراهيم، الغيبة، تهران، صدوق، ۱۳۹۷ق.
- هاديمنش، ابوالفضل، «نگاهي به مواضع سياسي امام باقر»، مبلغان، ۱۳۸۵، ش ۷۶، ص ۱۳-۳۳.
- هروي، جواد، «عمربن عبدالعزيز و نحوه برخورد با علويان»، تاريخ و تاريخنگاري، ۱۳۷۴، ش ۶۱، ص ۱۲۹-۱۳۵.
- يافعي يمني، عبداللهبن اسعد، مرآة الجنان و عبرة اليقظان، بيروت، دار الکتب العلميه، ۱۴۱۷ق.
- ياقوت حموي، ياقوتبن عبدالله، معجم البلدان، چ دوم، بيروت، دار صادر، ۱۹۹۵ق.
- يعقوبي، احمدبن اسحاق، تاريخ اليعقوبي، بيروت، دار صادر، بيتا.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
jafarkhani, amirmohammad, hoseinpur, Seyed Ali, Husainpour, Seyyed Mohammad Mehdi.(2025) An Investigation into the Caliphate of Umar II According to the Theory of "Mahdi of the Nation ". , 19(2), 21-38
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
amirmohammad jafarkhani; Seyed Ali hoseinpur; Seyyed Mohammad Mehdi Husainpour."An Investigation into the Caliphate of Umar II According to the Theory of "Mahdi of the Nation "". , 19, 2, 2025, 21-38
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
jafarkhani, A, hoseinpur, S, Husainpour, S.(2025) 'An Investigation into the Caliphate of Umar II According to the Theory of "Mahdi of the Nation "', , 19(2), pp. 21-38
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
jafarkhani, A, hoseinpur, S, Husainpour, S. An Investigation into the Caliphate of Umar II According to the Theory of "Mahdi of the Nation ". , 2025; 19(2): 21-38