سال هجدهم، شماره اول، پياپي 50، بهار و تابستان 1400، ص 81 ـ 93

* حسين مرادي‌نسب/ استاديار گروه تاريخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه    hmoradi@rihu.ac.ir
رسول قليچ/ دکتراي تاريخ ايران پس از اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه     aghelich@gmail.com
دريافت: 15/03/1400 ـ پذيرش: 30/06/1400

چکيده
بررسي منابع و آثار تاريخي و نيز حديثي نشان مي‌دهد برخي از اخبار تاريخي جعلي در زمان اوليه صدور خود، امکان ترويج و گسترش کامل را نداشته‌اند، اما بسياري از راويان بعدي از روي آگاهي و يا ناآگاهي، از روش‌هاي گوناگوني براي ترويج و گسترش اين گزارش‌هاي جعلي استفاده کرده‌اند. از سوي ديگر، گزارش‌هاي تاريخي متعددي در منابع حديثي و تاريخي مبني بر مطلاق بودن امام حسن مجتبي وجود دارد که بنا بر نقد و بررسي بسياري از منابع، در زمان اوليه، خبر مختصري بوده، ولي بعدها با روش‌ها و انگيزه‌هاي گوناگون در منابع به گستردگي نقل شده است. به‌نظر مي‌رسد مي‌توان با شناسايي ماده اوليه اين گزارش‌ها و شناخت روش‌هاي گسترش اين اخبار، نقد دقيق‌تر و روشن‌تري از اين‌‌گونه اخبار ساختگي ارائه داد. در اين پژوهش با بررسي گزارش‌هاي متعدد اخبار مطلاق، اين روش‌هاي گسترش اخبار جعلي شناسايي شده‌اند تا بتوان الگويي کلي براي شناسايي روش‌هاي گوناگون گسترش اخبار ساختگي به ‌دست آورد. برخي از اين روش‌هاي گسترش اخبار جعلي عبارتند از: افزودن آمار، فضيلت‌نمايي و افزودن جزئيات داستاني.

کليد‌واژه‌ها: امام حسن مجتبي (ع)، اخبار مطلاق، اخبار جعلي، نقد تاريخي.