Pages:
45-64
Receive Date: 2025/03/30
Accept Date: 2025/03/30
Abstract:
Military power plays a significant role in stabilizing the political system of governments. Military ability and repelling political and religious threats during the Safavid period contributed to the continuation of their power. Among the wars that took place during this period, the Chaldean War is of particular political and religious importance. Many writings have been written about the warriors of this battle, but what has not been thoroughly analyzed and researched among the studies and writings is the role of the people who were present in the war in the guise of scholars and clergymen; those who had an active and prominent presence in various areas of the Safavid government from the very beginning. Their work was not limited to judicial affairs, administration of civil and religious affairs, and they also played a role in repelling military threats. The purpose of this research is to explain the role of Shiite scholars in the Battle of Chaldoran. Using a descriptive-analytical method and library resources, this article shows that scholars and clerics, like the Qizilbash, were present on the battlefield and held numerous roles, including commanding part of the Safavid army, and some of them were even killed. Therefore, their role should be considered as that of the Qizilbash.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :واکاوی نقش علما و نهاد مذهب در جنگهای شاه اسماعیل با تکیه بر جنگ چالدران
Abstract:
قدرت نظامی در تثبیت نظام سیاسی حکومتها نقش پررنگی دارد. توانایی نظامی و دفع تهدیدهای سیاسی و مذهبی در دورۀ صفوی بر تداوم قدرت آنها افزود. در میان جنگهایی که در دورهی مزبور اتفاق افتاد، جنگ چالدران بهلحاظ سیاسی ـ مذهبی از اهمیت ویژهای برخوردار است. تاکنون نگاشتههای فراوانی دربارهی جنگاوران این نبرد نگاشته شده، اما آنچه در میان بررسیها و تألیفها نتوانسته است موشکافانه تحلیل و تحقیق شود، نقش افرادی است که در کسوت عالم و روحانی در جنگ حاضر بودند؛ کسانی که از همان ابتدا در عرصههای گوناگون حکومت صفوی حضور فعال و پررنگی داشتند. کار آنان منحصر به امور قضایی، ادارهی امور دیوانی و دینی نبود و در دفع تهدیدهای نظامی نیز نقشآفرین بودند. هدف این پژوهش تبیین نقش علمای شیعه در جنگ چالدران است. یافتههای این مقاله که به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای نگاشته شده است، نشان میدهد که علما و روحانیان، مانند قزلباشها در میدان نبرد حاضر بودند و نقشهای متعددی، ازجمله فرماندهی بخشی از سپاه صفویان را برعهده داشتند و حتی تعدادی از آنان کشته شدند. ازاینرو باید نقش آنان همانند قزلباشان مد نظر قرار گیرد.
References:
- قرآن کریم.
- آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالفکر، 1403ق.
- آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام شیعه، تحقیق علینقی منزوی، قم، اسماعیلیان، بیتا.
- ابنشعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، ترجمة بهراد جعفری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1381.
- اسپناقچی پاشازاده، محمدعارف، انقلاب الاسلام بین الخواص و العوام؛ تاریخ زندگانی و نیروهای شاهاسماعیل اول و شاه سلیم عثمانی، به کوشش رسول جعفریان، قم، دلیل ما، 1379.
- افندی اصفهانی، میرزاعبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ترجمة محمدباقر ساعدی. مشهد، بنیاد پژوهشهای آستان قدس، 1366.
- پارسادوست، منوچهر، شاه اسماعیل اول؛ پادشاهی با اثرهای دیرپای در ایران و ایرانی، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1375.
- پطروشفسکى، ایلیاپاولویج، اسلام در ایران، ترجمة کریم کشاورز، تهران، پیام تهران، بیتا.
- تاورنیه، ژان باپتیست، سفرنامه تاورنیه، ترجمة ابوتراب نوری، تهران، کتابخانه سنائی، 1363.
- ترکمان، اسکندربیک، عالمآرای عباسی، تهران، امیرکبیر، 1387.
- ثواقب، جهانبخش و دیگران، «نقش نظامیان قزلباش در جنگها و استقرار و تثبیت حکومت شاه اسماعیل اول صفوی»، 1401، مطالعات تاریخی جنگ، سال ششم، ش1، ص1-17.
- جابری انصاری، میرزاحسن، تاریخ اصفهان و ری، بیجا، بینا، بیتا.
- جعفریان، رسول، دین و سیاست در دورة صفوی، قم، انصاریان، 1370.
- جعفریان، رسول، رسول، سیاست و فرهنگ روزگار صفوی، تهران، علم، 1388.
- جعفریان، رسول، کاوشهای تازه در باب روزگار صفوی. قم، ادیان، 1384.
- جنابدی، میرزابیگ، روضة الصفویه، پنجمین متن تاریخی مربوط به دورة صفوی، به کوشش غلامرضا طباطبائی و دیگران، تهران، بنیاد موقوفات محمود افشار، 1387.
- حجازیفر، هاشم، شاه اسماعیل اول و جنگ چالدران، تهران، سازمان اسناد ملی ایران، 1374.
- حسینی قمی، قاضیاحمد، خلاصة التواریخ، تصحیح احسان اشراقی، تهران، تهران، 1359.
- حسینیان، روحالله، تاریخ سیاسی تشیع تا تشکیل حوزة علمیة خراسان؛ مقدمهای بر انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1380.
- حسینیزاده، محمدعلی، علما و مشروعیت دولت صفوی، قم، انجمن معارف اسلامی، بیتا.
- خواندمیر، تاریخ حبیب السیر، تهران، کتابفروشی خیام، 1362.
- دانشگاه کمبریج، تاریخ ایران دورة صفویان، ترجمه یعقوب آژند، تهران، جامی، 1380.
- رازنهان، حسن و دیگران، «زمینههای وقوع جنگ چالدران و دلایل شکست صفویان با تکیه بر اسناد»، 1395، تاریخ روایی، ش 3، ص 50-72.
- روملو، حسنبیگ، احسن التواریخ، تصحیح چارلس نانی سیدن، تهران، کتابخانة صدر، 1342.
- زاده صفوی، رحیم، شرح جنگها و تاریخ زندگانی شاهاسماعیل اول صفوی، تهران، کتابفروشی خیام، 1341.
- سانسون، مارتین، سفرنامه سانسون، ترجمة محمد مهریار، تهران، گاهان، 1377.
- سیوری، راجر، ایران عصر صفوی، ترجمة کامبیز عزیزی. تهران، نشر مرکز، 1372.
- سیوری، راجر، تحقیقاتی در تاریخ ایران عصر صفوی، ترجمة عباسقلی غفاریفرد و دیگران، تهران، امیرکبیر، 1382.
- سیوری، راجر، در باب صفویان، ترجمة رمضانعلی روحاللهی، تهران، نشر مرکز، 1380.
- سیوری، راجر، صفویان، ترجمة یعقوب آژند، تهران، مولی، 1380.
- صدر حاج سیدجوادی، احمد، دائرةالمعارف شیعه، تهران، نشر سعید محبی، 1375.
- صفا، ذبیحالله، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، 1362.
- صفتگل، منصور، ساختار نهاد و اندیشة دینی در ایران عصر صفوی؛ تاریخ تحولات دینی ایران در سدة دهم تا دوازدهم ق، تهران، مؤسسة خدمات فرهنگی رسا، 1381.
- عبادی، مهدی، «بحران مشروعیت سلطنت سلیم اول و ارتباط آن با وقوع جنگ چالدران»،1393، تاریخ و تمدن اسلامی، سال دهم، ش 19، ص 141-158.
- عبدی بیگ، تکملة الاخبار، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، نشر نی، 1369.
- غفاری قزوینی، قاضیاحمد، تاریخ جهانآرا، تهران، کتابفروشی حافظ، بیتا.
- فلسفی، نصرالله، جنگ چالدران، تهران، دانشگاه تهران، 1332.
- فلور، ویلم، نظام قضائی عصر صفوی، ترجمة حسن زندیه، قم، پژوهشکدة حوزه و دانشگاه، 1381.
- قریشی کرین، سیدحسن و حمید اشرفی خیرآبادی، «نبرد چالدران؛ زمینهها، پیامدها و قهرمانان فداکار آن»، 1394، تحقیقات جدید در علوم انسانی، ش 1، ص 39-56.
- کمیفر، انگلبرت، سفرنامة کمیفر، ترجمة کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی، 1360.
- متز، اشتون و دیگران، شاه جنگ ایرانیان در چالدران و یونان، ترجمة ذبیحالله منصوری، تهران، بیتا، بینا.
- مؤلف مجهول، عالمآرای شاه اسماعیل، تصحیح علیاصغر منتظرالقائم، تهران، علمی و فرهنگی، 1388.
- میراحمدی، مریم، دین و دولت در عصر صفوی، تهران، امیر کبیر، 1369.
- میرزاسمیعا، محمدسمیع، تذکرة الملوک، به کوشش محمددبیر سیاقی، تهران، بینا، 1332.
- نجفزاده، محسن و الهام چاووشزاده، «چالدران و نقش آن در سیاست خارجی ایران در عصر صفوی»، 1392، پژوهشهای علوم انسانی، سال پنجم، ش 24، ص 19-36.
- نوائی، علیشیر بن غیاثالدین کیچکنه، تذکرة مجالس النفائس، تهران، منوچهری، 1363.
- ویکتوروونا، نینا و همکاران، تاریخ ایران (از دوران باستان تا پایان سدة هجدهم میلادی)، ترجمة کریم کشاورز، پیام تهران، 1363.
References:
- Battle of Chāldirān. In Encyclopaedia Britannica.
- Hinz, W. Iran's Rise to the Nation State in the Fifteenth Century, De Gruyter Publications, 1936.
- Savory, R., Ismāʿīl I. In Encyclopaedia of Iranica, EI2 IV, 1987, p. 186-188.
- Tansel, S., Sultan II. Bayezit. In Siyasi Hayatı. Ankara, Published by Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1966.
- Yaghi, I., The Ottoman State from Authority to Dissolution. Qom, Published by Research Institute of Hawzah and University, 2009.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Mohammadzadehmazinan, Ebrahim, Hosseini Sedigh , Seyed hosein, Seraji , Bashir.(2025) An Analysis of the Role of Scholars and the Religious Institution in Shah Ismail's Wars, Focusing on the Battle of Chaldoran.. Tarikh Islam dar Ayene-ye pazhuhesh, 21(2), 45-64 https://doi.org/10.22034/tarikh.2025.2021539
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Ebrahim Mohammadzadehmazinan; Seyed hosein Hosseini Sedigh ; Bashir Seraji ."An Analysis of the Role of Scholars and the Religious Institution in Shah Ismail's Wars, Focusing on the Battle of Chaldoran.". Tarikh Islam dar Ayene-ye pazhuhesh, 21, 2, 2025, 45-64
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Mohammadzadehmazinan, E, Hosseini Sedigh , S, Seraji , B.(2025) 'An Analysis of the Role of Scholars and the Religious Institution in Shah Ismail's Wars, Focusing on the Battle of Chaldoran.', Tarikh Islam dar Ayene-ye pazhuhesh, 21(2), pp. 45-64
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Mohammadzadehmazinan, E, Hosseini Sedigh , S, Seraji , B. An Analysis of the Role of Scholars and the Religious Institution in Shah Ismail's Wars, Focusing on the Battle of Chaldoran.. Tarikh Islam dar Ayene-ye pazhuhesh, 2025; 21(2): 45-64