, Volume 16, Issue 2, No 47, Year 2025 , Pages 61-82

    A Critical Analysis of the Theory of “Separating Theological Beliefs from Historiography”

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Javad Soleymani Amiri / Associate Professor, Department of History, IKI / soleimani@qabas.net
    Abstract: 
    In addition to the need to demarcate science, there has always been a discussion about the need for science interaction for a better and more fully discover. But some argue that the researcher should not enter into scientific research with their doctrinal assumptions. Accordingly, the separation of theological beliefs from historical research was considered the basic condition of the researcher. From their point of view, mixing theological beliefs in historical research is contrary to objectivism in historical research, and is not compatible with the secular nature of this knowledge. Because it distorts the history. The most important objection to this view is that, firstly, the objectivist approach in the research method is based on incorrect epistemological foundations. Secondly, assuming this, this approach does not imply the impermissibility of the involvement of all theological beliefs in history. Third, this approach is obsolete today. In addition, the involvement of theological beliefs in historiography is inevitable. Because some facts can be discovered with the knowledge of theology. Theology also shows the source of historical knowledge to the historian by proving the reality of some religious texts on history.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :نقد نظریه‌ی «عدم جواز تأثیر باورهای کلامی در تاریخ‌پژوهی»
    Abstract: 
    در کنار ضرورت مرزبندی علوم، همواره بحث ضرورت تعامل علوم برای کشف بهتر و کامل واقعیت مطرح بوده است. لیکن برخی معتقدند: محقق نباید با پیش فرض های اعتقادی وارد تحقیقات علمی شود. براین اساس، انسلاخ از اعتقادات کلامی را شرط ورود به تحقیقات تاریخی می انگارند. از منظر آنان، دخالت دادن اعتقادات کلامی در تحقیقات تاریخی، خلاف عینیت گرایی در پژوهش تاریخی است، و با سکولار بودن دانش مذکور سازگاری ندارد؛ زیرا موجب تحریف تاریخ می شود.     در این نوشتار، ابتدا دلایل نظریه‌ی انسلاخ تبیین گردیده، سپس نقد و بررسی می شود. مهم ترین نقدهای این دیدگاه آن است که اولاً، رویکرد عینی گرایی در روش تحقیق، بر مبانی معرفتی نادرستی استوار است. ثانیاً، بر فرض پذیرش، این رویکرد مستلزم عدم جواز دخالت همه‌ی باورهای کلامی در تاریخ نیست. ثالثاً، این رویکرد امروزه منسوخ شده است. علاوه بر این، دخالت اعتقادات کلامی در تاریخ پژوهی امری اجتناب ناپذیر است؛ زیرا بخشی از واقعیت های گذشته با دانش کلام قابل کشف است. همچنین دانش کلام با اثبات واقع نمایی برخی از متون دینیِ ناظر به تاریخ، منبع معرفت بخش تاریخی را به مورخ می نمایاند.
    References: 
    • ابراهیمی‌پور، قاسم، نظریه و مشاهده درعلوم اجتماعی (از دیدگاه علامه طباطبایی، شهید مطهری و آیت الله جوادی آملی)، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1395.
    • ايجى، ميرسيدشريف، شرح المواقف‏، تصحيح بدرالدين نعسانى‏، قم، شريف الرضي، 1325ق.
    • آئینه‌وند، صادق، علم تاریخ در گستره تمدن اسلامی، چ دوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1378.
    • آرون، ریمون، مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمة باقر پرهام، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1363.
    • بروکلمان، کارل، تاریخ الشعوب الاسلامیه، ترجمة عربی نبیه امین فارس و منیر البعلبکی، ط. الحاديه عشره، بيروت، دارالعلم للملایین، 1988م.
    • بلک، جرمی و دونالد م. مک رایل، مطالعه تاریخ، ترجمة محمدتقی ایمان‌پور، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، 1390.
    • پالس، دانیل، هفت نظریه درباب دین، ترجمه و نقد محمدعزیز بختیاری، چ سوم، قم،‌ مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1389.
    • پوپر، کارل ریموند، حدس‌ها و ابطال‌ها: رشد شناخت علمی، ترجمة احمد آرام، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1363.
    • ـــــ ، منطبق اکتشاف علمی، ترجمة حسین کمالی، تهران، علمی و فرهنگی، 1370.
    • تقی‌زاده، محمود، تصویر حضرت محمد و حضرت زهرا در دایرة‌المعارف اسلام (ترجمه و نقد)، قم، شیعه‌شناسي، 1388.
    • توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، چ چهارم، تهران، سمت، 1390.
    • جرجاني، ميرسيدشريف، التعريفات‏، چ چهارم، تهران، ناصر خسرو، 141ق.
    • چالمرز، آلن اف.، چیستی علم: درآمدی بر مکاتب علم‌شناسی فلسفی، ترجمة سعید زیباکلام، تهران، سمت، 1379.
    • حسین، طه، فی الشعر الجاهلی، قاهره، دارالکتب المصریه، 1344ق.
    • خاتمى، احمد‏، فرهنگ علم كلام‏، تهران، صبا، 1370.
    • رابتسون، آرچیبالد، عیسی؛ اسطوره یا تاریخ، ترجمة حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1378.
    • رستم، اسد، مصطلح التاریخ: روش نقد تاریخی(روایت بوم محور از تاریخ ورزی علمی مسلمانان)، ترجمه و تحقیق سیدمحمدرضی مصطفوی‌نیا و حسن حضرتی، تهران، سمت، 1392.
    • رضایی، مرتضی، «بررسی سیره مدنی رسول خدا در پژوهش‌های تاریخی همیلتون گیب»، مطالعات تاریخ اسلام، 1392، سال پنجم، ش 19، ص 71-87.
    • رفیع‌پور، فرامرز، کندوکاوها و پنداشته‌ها: مقدمه‌ای بر روش‌های شناخت جامعه و تحقیقات اجتماعی، چ سوم، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1368.
    • زرين‏كوب، عبدالحسين، تاريخ در ترازو، چ چهارم، تهران، اميركبير، 1375.
    • سبحانی، محمدتقی، رابطه علم کلام با علم تاریخ، تاریخ در گذرگاه اندیشه 2 (سخنراني)، قم، انجمن تاریخ‌پژوهان، 1388.
    • سروش، عبدالکريم، علم چيست؟ فلسفه چيست؟، چ يازدهم، تهران، مؤسسه فرهنگي صراط، 1371.
    • ـــــ ، درس‌هایی در فلسفه علم الاجتماع: روش تفسیر در علوم اجتماعی، تهران، نشر ني، 1374.
    • سلیمانی، جواد، فلسفه تاریخ، قم، جامعة‌ المصطفي العالميه، 1392.
    • صادقی کاشانی، مصطفی، درآمدی بر مبانی کلامی تاریخ‌نگاری اسلامی، چ دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1398.
    • صفری فروشانی، نعمت‌الله، سخن تاریخ، «همگرایی روش‌ها در عاشوراپژوهی»، در: tarikh.imam.miu.ac.ir.
    • طبري، محمدبن جرير، تاريخ الأمم و الملوك، تحقيق محمدابو الفضل ابراهيم، ط. الثانيه، بيروت، دار التراث، 1387ق.
    • عاملى، سيدجعفر مرتضى‏، الصحيح من سيرة النبي الأعظم‏، چ چهارم، بيروت، دار الهادي، 1415ق.
    • کیلانی، محمدسید، ذیل الملل و النحل للشهرستانی، تألیف محمدبن عبدالکریم الشهرستانی، بيروت، دارالمعرفه، 1381ق.
    • گرامی، سیدمحمدهادی و محمد قندهاری، «واکاوی رابطه کلام و تاریخ فکر در مطالعات شیعه‌شناسی»، مطالعات تاریخ اسلام، 1392، سال پنجم، ش 18، ص 139ـ171.
    • گلدزیهر، اجناس، العقیدة و الشریعة فی الاسلام، ترجمة عربي محمدیوسف موسی و علی حسن عبدالقادر و عبدالعزیز عبدالحق، ط. الثانيه، قاهره، دارالکتب الحدیثه، بي‌تا.
    • لاهيجى‏، فياض، گوهر مراد، تهران، سايه، 1383.
    • مجلسى‏، محمدباقر، جلاء العيون، سرور، قم‏، چاپ نهم، 1382 ش‏.
    • محدثی، حسن، جامعه‌شناسی دین: روایتی ایرانی، تهران، شرکت بین‌المللی پژوهش و نشر یادآوران، 1391.
    • مطهرى، مرتضى، سیری در سیره نبوی، چ شصت و هشتم، تهران، صدرا، 1394.
    • مفتخری، حسن، مبانی علم تاریخ، چ چهارم، تهران، سمت، 1393.
    • یعقوبی، احمدبن ابى‌يعقوب، تاریخ الیعقوبی، بيروت، دار صادر، بى‌تا.
    • یوسفی غروی، محمدهادی، موسوعة التاریخ الاسلامی، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1417ق.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Soleymani Amiri, Javad.(2025) A Critical Analysis of the Theory of “Separating Theological Beliefs from Historiography”. , 16(2), 61-82

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Javad Soleymani Amiri."A Critical Analysis of the Theory of “Separating Theological Beliefs from Historiography”". , 16, 2, 2025, 61-82

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Soleymani Amiri, J.(2025) 'A Critical Analysis of the Theory of “Separating Theological Beliefs from Historiography”', , 16(2), pp. 61-82

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Soleymani Amiri, J. A Critical Analysis of the Theory of “Separating Theological Beliefs from Historiography”. , 2025; 16(2): 61-82