آثار و خدمات خاندان ابودُلَف (225-284 هجری)؛ اولین دولت شیعة امامی
نوع مقاله:
پژوهشی
نویسندگان:
✍️ سیدعلی حسین پور
/ استادیار گروه تاریخ مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / hoseinpour@iki.ac.ir
/ استادیار گروه تاریخ مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / hoseinpour@iki.ac.irچکیده:
خاندان ابودُلَف سلسلهای عربتبار با گرایشهای شیعی بودند که در سال ۲۲۵ق نخستین دولت امامی مذهب را بنیان نهادند. بزرگان این خاندان در بیان اعتقاد مذهبی خود استوار و بیپروا بودند و در مقابله با دشمنان امیرالمؤمنین تردیدی به خود راه نمیدادند. آنان برای یافتن پایگاهی برای مبارزه با بنیامیه و سپس بنیعباس، رهسپار ایران شدند و شهر «کرج ابودلف» را در نزدیکی شهر اراک امروزی تأسیس کردند؛ شهری بزرگ با ساختاری شگفتانگیز. ویژگی منحصربهفرد این شهر وجود طبقة زیرزمینی آن بود که در برابر حملات دشمنان، مقاوم و محافظتشده طراحی گردیده بود. این ساختار قرنها پابرجا ماند و هیچ نیرویی موفق به تسلط و تخریب آن نشد. از دیگر اقدامات خاندان ابودلف میتوان به پرورش گل و گیاه، ساخت سد بهمنظور آبادانی، حمایت از شیعیان، رسیدگی به نیازمندان و سادات، و همچنین پرداخت هدایای ارزشمند به شاعران شیعه اشاره کرد. این تحقیق با تکیه بر منابع کتابخانهای متنوع در حوزههای تاریخ، رجال، جغرافیا، و انساب، به تحلیل دادهها پرداخته و آثار و خدمات خاندان ابودلف را بررسی کرده است؛ دولتی که تاکنون اثر مستقلی دربارة آن نگاشته نشده است.
Article data in English (انگلیسی)
Title:
The Works and Services of the Abu Dulaf Family (225-284 AH); The First Shiite Imami State
Abstract:
The Abu Dulaf family was an Arab dynasty with Shiite leanings who founded the first Imamy state in 225 AH. The elders of this family were steadfast and fearless in expressing their religious beliefs, and they did not hesitate to confront the enemies of the Commander of the Faithful (pbuh). They traveled to Iran to find a base to fight the Umayyads and then the Abbasids and founded the city of Karaj Abu Dulaf near the modern city of Arak, a large city with an amazing structure. The unique feature of this city was its underground level, which was designed to be resistant and protected against enemy attacks. This structure remained intact for centuries, and no force was able to dominate or destroy it. Other activities of the Abu Dulaf family include cultivating flowers and plants, building dams for development, supporting Shiites, caring for the needy and the Sadat, and giving valuable gifts to Shiite poets. Relying on diverse library resources in the fields of history, biographical evaluation, geography, and genealogy, this research analyzed the data and examined the works and services of the Abu Dulaf dynasty, a government about which no independent work has been written so far.
References:
References:
- الویرى، محسن، «گونهشناسى انتقادى دیدگاهها دربارة تاریخ و چگونگى پیدایش تشیع»، 1391، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال سوم، ش ۸.
- ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، معالم العلماء، بیجا، بینا، بیتا.
- ابناثیر، علی بن ابیالکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1385ق.
- ابنجوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1412ق.
- ابنحجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، بیروت، دارالفکر، 1404ق.
- ابنخلدون، عبدالرحمن، العبر و دیوان المبتدأ و الخبر، تحقیق خلیل شحادة، چ دوم، بیروت، دارالفکر، 1408ق.
- ابنخلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دارالفکر، بیتا.
- ابنرسته، احمد بن عمر، الاعلاق النفیسه، بیروت، دار صادر، 1892م.
- ابنعساکر، ابوالقاسم علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالکفر، 1415ق.
- ابنعماد حنبلی، عبدالحی بن احمد العکری، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق الأرناؤوط، دمشق، دار ابنکثیر، 1406ق.
- ابنفضلالله عمری، احمد بن یحیی، مسالک الابصار فی ممالک الامصار، تحقیق مصطفی مسلم و ابراهیم صالح، ابوظبی، المجمع الثقافی، 1424ق.
- ابنفقیه، احمد بن محمد، کتاب البلدان، تحقیق یوسف الهادی، بیروت، عالم الکتب، 1416ق.
- ابنکثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، 1407ق.
- ابنمسکویه رازی، احمد بن محمد، تجارب الأمم، تحقیق ابوالقاسم امامی، چ دوم، تهران، سروش، 1379.
- ابنندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، بیروت، دار المعرفة، بیتا.
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
- اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، تصحیح محمدجواد مشکور، تهران، مؤسسة مطبوعاتی عطایی، 1963م.
- اشعری، ابوالحسن علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، تحقیق نعیم زرزور، بیجا، المکتبة العصریه، 1426ق.
- امین، سیدحسن، دائرةالمعارف الاسلامیة الشیعیه، بیروت، دار التعارف، 1401ق.
- برقعی، علیاکبر، راهنمای دانشوران در ضبط نامها، نسبها و نسبتها، قم، جامعة مدرسین، 1384.
- برقی، احمد بن محمد، الرجال، تهران، دانشگاه تهران، 1342.
- بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 1988م.
- تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1419ق.
- جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، تهران، علم، 1387.
- جعفریان، رسول، اطلس شیعه، چ دوم، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1388.
- جمعی از نویسندگان، تاریخ تشیع، زیر نظر احمدرضا خضری، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394.
- چلونگر، محمدعلی و شاهمرادی، سیدمسعود، دولتهای شیعی در تاریخ، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1395.
- حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، چ دوم، بیروت، دار صادر، 1995م.
- خزاز قمی، ابوالقاسم علی بن محمد، کفایة الاثر، تحقیق سید عبداللطیف حسینی کوهکمری، قم، خیام، 1401ق.
- خضری، احمدرضا، تشیع در تاریخ، قم، معارف، 1393.
- خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1417ق.
- دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر سیدمحمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1374.
- ذهبی، شمسالدین محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، تحقیق اکرم البلوشی و شعیب الأرنؤوط، چ نهم، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1413ق.
- رافعی قزوینی، عبدالکریم بن محمد، التدوین فی اخبار قزوین، تحقیق عزیزالله عطاردی قوچانی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1408ق.
- سمعانی، عبدالکریم بن محمد تمیمی، الأنساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدر آباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، 1382ق.
- صدر، حسن، شیعه بنیانگذاران فرهنگ اسلام، ترجمة علی مشتاق عسکری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1381.
- صدوق، محمد بن علی، الامالی، تحقیق مؤسسة البعثة، قم، موسسة البعثة، 1417ق.
- صدوق، محمد بن علی، الخصال، تحقیق علیاکبر غفاری، قم، جامعة مدرسین، 1403ق.
- صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، تصحیح حسین اعلمی، بیروت، مؤسسة الاعلمی، 1404ق.
- صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، تصحیح علیاکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1405ق.
- صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، تصحیح علیاکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1361.
- صفدی، خلیل بن ایبک، تحفة ذوی الالباب فیمن حکم بدمشق من الخلفاء و الملوک و النواب، تحقیق زهیر حمیدان و احسان خلوصی، چ دوم، سوریه، دار البشائر، 1419ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، چ دوم، بیروت، دار التراث، 1387ق.
- طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، تحقیق سیدمهدی رجایی و میرداماد استرآبادی، قم، آلالبیت، 1404ق.
- عبدالحمید، صائب، معجم مورخی الشیعة: الامامیة ـ الزیدیة ـ الاسماعیلیة، قم، مؤسسة دائرةالمعارف الفقه الاسلامی، 1424ق.
- قمی، محمد بن حسن، العقد النضید و الدر الفرید، تحقیق علی اوسط ناطقی، قم، دارالحدیث، 1423ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علیاکبر غفاری، چ پنجم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1363.
- گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ تشیع، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و مرکز مدیریت حوزههای علمیه خواهران، 1389.
- مافروخی اصفهانی، مفضل بن سعد، ترجمه محاسن اصفهان، ترجمة حسین بن محمد آوی، اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری، 1385.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، تحقیق محیالدین مامقانی، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1431ق.
- مزی، جمالالدین ابوالحجاج یوسف، تهذیب الکمال، تحقیق بشار عواد معروف، چ چهارم، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1406ق.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، چ دوم، قم، دار الهجرة، 1409ق.
- مقدسی، محمد بن احمد، أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، چ سوم، قاهره، مکتبة مدبولی، 1411ق.
- مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، تحقیق بور سعید، بیجا، مکتبة الثقافة الدینیة، بىتا.
- منتجبالدین بن بابویه، فهرست منتجبالدین، تحقیق سیدجلالالدین محدث ارموی، قم، کتابخانة آیتالله مرعشی نجفی، 1366.
- مؤلف مجهول، اخبار الدولة العباسیة، تحقیق عبدالعزیز الدوری و عبدالجبار المطلبی، بیروت، دار الطلیعة، 1971م.
- میرخواند، محمد بن خاوندشاه، تاریخ روضة الصفا، تصحیح جمشید کیانفر، تهران، اساطیر، 1380.
- نجاشی، احمد بن علی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة (رجال النجاشی)، چ پنجم، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1416ق.
- نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، فرزند مؤلف، 1414ق.
- نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، تصحیح محمدصادق آلبحرالعلوم، نجف، مطبعة الحیدریه، 1355ق.
- نویری، شهابالدین احمد بن عبدالوهاب، نهایة الارب فی فنون الادب، قاهره، وزارة الثقافة والارشاد القومی المؤسسة المصریة العامة للتألیف والترجمة والطباعة والنشر، بیتا.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق، البلدان، تحقیق محمدامین ضناوی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1422ق.
شیوه ارجاع به این مقاله:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
حسین پور، سیدعلی.(1404) آثار و خدمات خاندان ابودُلَف (225-284 هجری)؛ اولین دولت شیعة امامی. دو فصلنامه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، 22(1)، 23-38 https://doi.org/10.22034/tarikh.2025.5001502
سیدعلی حسین پور."آثار و خدمات خاندان ابودُلَف (225-284 هجری)؛ اولین دولت شیعة امامی". دو فصلنامه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، 22، 1، 1404، 23-38
حسین پور، سیدعلی.(1404) 'آثار و خدمات خاندان ابودُلَف (225-284 هجری)؛ اولین دولت شیعة امامی'، دو فصلنامه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، 22(1), pp. 23-38
