تاريخ اسلام در آينه پژوهش

بررسی نقش میراث فکری و حکومتی خلفای نخستین در بروز جنگ‌های سه‌گانه دوره امام علی (ع) موضوع این تحقیق است و فرضیه اصلی این تحقیق بر این مطلب استوار است که میان میان معارضان سه جنگ جمل، صفین و نهروان با سه خلیفه نخست مشابهت‌های فکری و عملی بسیاری دیده می‌شود، به طوری که می‌توان هریک از این سه جنگ را نمود و برون‌دادی از تفکرات و رفتارهای سه خلیفه نخست دانست. جنگ جمل به خاطر بیعت‌شکنی و زیاده‌خواهی و رفتارهای خشن و غیر اسلامی اهل جمل با مسلمانان به ویژه در شهر بصره تطابق زیادی به بیعت‌شکنی خلیفه اول با امیرمومنان (ع) دارد. چنانکه ابوبکر نیز از سر زیاده‌خواهی بیعت غدیر را نادیده انگاشت و در سقیفه بر کرسی خلافت تکیه زد و در رفتار خود با مخالفان خود خشونت و بی‌عدالتی را حد گذراند. رفتار و اندیشه خوارج در پیش و حین جنگ نهروان بر تفکرات خیلفه دوم انطباق زیادی دارد، خشونت افراطی، کج‌فهمی و برداشت سلیقه‌ای از دین و تکفیر دیگران در رفتارهای خوارج و عمر دیده می‌شود، افزون بر این ایده‌آل بودن حاکمیت خلیفه دوم نزد خوارج نشان از تاثیرپذیری از تفکرات او دارد..