سال نوزدهم، شماره اول، پياپي 52، بهار و تابستان 1401، ص 27 ـ 50

حامد قرائتي / دكتراي شيعه‌شناسي دانشگاه اديان و مذاهب و استاديار گروه تاريخ دانشگاه باقرالعلوم (ع)  gharaati_1359@yahoo.com
دريافت: 20/02/1401 ـ پذيرش: 15/06/1401

چکيده
حوزه‌هاي علميه شيعه از ديرباز نقش سترگ و مستمري در صيانت، توسعه و ارتقاي سطح باورهاي اسلامي داشته و در عرصه‌هاي گوناگون اجتماعي نقش‌آفرين بوده‌اند. اين توفيق به دست نيامده است، مگر با تقوا، اخلاص، جهاد، تدبير، دقت و تيزبيني زعماي حوزه در مقاطع تاريخي. در اين ميان، حوزة علميه قم با زعامت آيت‌‌الله حائري يزدي با تجربه فراز و نشيب‌ها و فرصت‌ها و تهديدهاي گوناگوني در عصر قاجار و پهلوي اول از فعال‌ترين و تأثيرگذار‌ترين حوزه‌هاي علميه در قرون اخير بوده است. اين تحقيق با تکيه بر آراء، مواضع و عملکرد ايشان به‌مثابه مجدد حوزة علميه قم، حوزه تراز اسلامي در موقعيت خاص پهلوي اول از ديدگاه ايشان را واکاوي کرده و با استفاده از منابع استنادي و کتابخانه‌اي، اصولي همچون برنامه‌ريزي، علم‌آموزي، تأمين معيشت، رعايت اصول اخلاقي، جلب اعتماد عمومي، اصلاح شيوه‌ها و فرايندها را از معيارهاي حوزه تراز اسلامي نسبت به طلاب و مردم از ديدگاه ايشان دانسته و اصولي همانند بصيرت، اولويت‌سنجي، تدبير و مصلحت‌سنجي و تعديل سياست‌هاي دولتمردان را رسالت حوزه در قبال دولتمردان پهلوي اول برشمرده است.
کليد‌واژه‌ها: آيت‌الله حائري يزدي، حوزه‌هاي علميه، قم، حوزه تراز اسلامي، رضاخان.

* اين مقاله به حمايت دبيرخانه دائمي كنگرة يكصدمين سالگشت بازتأسيس حوزة علميه قم و دستاوردها و نكوداشت آيت‌الله العظمي حاج شيخ عبدالكريم حائري (ره) تأليف شده است.