سال نوزدهم، شماره اول، پياپي 52، بهار و تابستان 1401، ص 115 ـ 136

* سيدمحمد حسيني / استاديار گروه تاريخ اسلام دانشگاه اديان و مذاهب sm.hosseini2@urd.ac.ir
فاطمه شکيب‌رخ / دانشجوي دکتري تاريخ تشيع اثنا‌عشري دانشکده تاريخ دانشگاه اديان و مذاهب    shakibrokh62@gmail.com
دريافت: 19/02/1401 ـ پذيرش: 07/07/1401

چکيده
اهميت رخداد عاشورا و اهتمام مورخان به ثبت آن از سده‌هاي نخست هجري به بعد، سبب شد تا سير گسترده‌اي از مطالعات در اين‌باره شکل بگيرد. اين سير در ادامه و در يکصد سال اخير با محوريت حوزة علميه قم و با تغيير روش‌هاي گذشته ادامه يافت. مطالعات صورت‌گرفته در اين دوره متأثر از جريان‌هاي سياسي و اجتماعي عصر پهلوي، همچون تحرکات انقلابي و فعاليت جريان‌هاي فکري سنتي‌انديش، نوانديش و دگرانديش ديني و در جهت مقابله با برخي خرافات بوده است. اين نوشتار با استفاده از روش «گونه‌شناسي مطالعات عاشورا» مي‌کوشد تا با دسته‌بندي جريان‌هاي مؤثر، بيان کند که اين مطالعات برخلاف رويکرد واقعه‌نگاري گذشته که تا عصر قاجار ادامه يافت، با اثرپذيري از جريان‌هاي پيش‌گفته و تبيين اهداف و تحليل زمينه‌ها و پيامدهاي عاشورا، نقشي اساسي در ايجاد رويکردي تبييني و تحليلي و ايجاد سيري تکاملي در اين حوزه مطالعاتي داشته است.
کليد‌واژه‌ها: مطالعات معاصر عاشورا، مطالعات عاشورا و سنت‌گرايان، مطالعات عاشورا و نوانديشان، حوزة علميه قم، عاشوراپژوهي، سده اخير.

* اين مقاله به حمايت دبيرخانه دائمي كنگرة يكصدمين سالگشت بازتأسيس حوزة علميه قم و دستاوردها و نكوداشت آيت‌الله العظمي حاج شيخ عبدالكريم حائري(ره) تأليف شده است.